*కఠోపనిషత్తు* 

జీవుని ముందు రెండు మార్గాలుంటాయి. ఒకటి శ్రేయస్సు, రెండవది ప్రేయస్సు. శ్రేయస్సు అంటే మోక్షము లేక శాశ్వతానందము. ప్రేయస్సు అంటే బంధము లేక అనిత్యమైన ఇంద్రియానందము. వీటినే విద్య, అవిద్య మార్గాలనికూడా అంటారు. జ్ఞానులు శ్రేయస్సును అవలంబించి శాశ్వతసుఖాన్ని పొందుతారు. అజ్ఞానులు ప్రేయస్సును కోరుకొని క్షణికమైన సుఖాలను అనుభవిస్తూ మొహలాలసులై జననమరణ చట్రంలో ఇరుక్కుంటారు.

ధీరుడైన నచికేతుడు శ్రేయమార్గాన్ని ఎన్నుకున్నందుకు యముడు ముగ్ధుడై, నచికేతా! నేను చెప్పేది చాల శ్రద్ధగా విను. విద్యతో(జ్ఞానంతో) విషయాన్ని గ్రహించు అని చెప్పసాగెడు.

అవిద్యలో పడి కొంతమంది తామే ధీరులమని, పండితులమని ప్రకటించుకుంటారు. వారు పరలోక విషయాన్ని లేక ఆత్మవస్తువుని ఏ మాత్రము గ్రహించక పలుమార్లు ఇచ్చటికే (మృత్యులోకం) వచ్చి పోతుంటారు. వారిని అనుసరిస్తున్న వారిది కూడా ఇదే పరిస్థితి.

ఆత్మవస్తువు గురించి వినడమే ఆశ్చర్యము, విన్నవారు దానిని తెలుసుకొనుట కష్టం, దానిగురించి చెప్పే గురువు దొరకటం ఇంకా కష్టం, ఒకవేళ దొరికిన అతడు చెప్పింది అర్ధం చేసుకోవడం బహుకష్టం. ఆత్మజ్ఞానం తర్కంద్వారా అర్ధంకాదు. అనుభూతి పొందిన గురుని ఉపదేశం వల్లనే అది సిద్ధిస్తుంది. కానీ శిష్యుడు సత్యశోధకుడై వుండాలి.

కర్మలను నిష్కామంతో ఆచరించి, తద్వారా చిత్తశుద్ధిపొంది, జ్ఞానంతో సత్యశోధన చేసి ఆత్మజ్ఞానాన్ని పొందుట సులువైన మార్గము. ఆ పరమాత్మ వస్తువు కంటికి కనబడదు. ప్రతి జీవిలో నిఘాడంగా అది నెలకొనివుంది. దానిని జ్ఞాననేత్రం(ఆత్మనిష్ఠ)తో గ్రహించవచ్చు.

నచికేతా! అన్ని వేదములలో చెప్పబడినది, అన్ని తపస్సులకు లక్ష్యమైనది, కఠోర బ్రహ్మచర్యసాధనతో పొందగోరేది అయిన ఒక అక్షరాన్ని నీకు ఉపదేశిస్తాను. అదే బ్రహ్మము, అదే పరమాత్మ, అన్నింటికీ మూలాధారం అదే, అనిచెప్పి "ఓంకారాన్ని" ఉపదేశిస్తాడు.

నచికేతా! ఓంకారమే సృష్టి, స్థితి, లయములకు సంకేతము. ఈ "ఓంకార" సాధనతో చావుపుట్టుకలు లేని, సత్యమైన, సనాతనమైన, నిత్యమైన, శాశ్వతమైన, సర్వవ్యాపకమైన, పురాణమైన "ఆత్మను" గ్రహించవచ్చు. ఆత్మ, అణువుకన్నా అణువైనది మరియు మహత్తుకన్నా మహీయమైనది, ఎటువంటి శరీరంలేకుండా అది ప్రతిజీవి శరీరంలో నెలకొనివుటుంది. అక్కడే వుంటూ అన్నిచోట్లకు వెళ్లగలదు. జీవుని సుఖదుఃఖములతో ఆత్మకు ఎటువంటి సంబంధము లేదు. జీవి శరీరము నశిస్తుంది గాని ఆత్మ ఎల్లప్పుడూ చిదాభాసమై వుంటుంది.

- శాస్త్రి ఆత్రేయ(ఆకుండి శ్రీనివాస శాస్త్రిగారు)