ధర్మ పురుషార్థాలు - శాస్త్రాలు

 ధర్మ పురుషార్థాలు - శాస్త్రాలు

మనిషి జీవితంలో సాధించవలసిన ప్రయోజనాలను నాలుగు విధాలుగా విభజించింది భారతీయ సంస్కృతి.

1. ధర్మం, 2. అర్ధం, 3. కామం, 4. మోక్షం.

ఈ నాలుగూ విడివిడిగా సాధించవలసినవి కావు. పరస్పర సమన్వయంతో సాగాలి. "ధర్మంతో అర్థకామాలను సంపాదిస్తూ మోక్షం కోసం సాధన చేయడమే సార్ధకమైన జీవితం."

ఈ నాలుగు పురుషార్థాలకు శాస్త్రాలను ఏర్పరచారు. అంటే - వీటికి సంబంధించిన సమగ్ర విజ్ఞానం ఈ దేశంలో ఆవిష్కరించబడిందని అర్థం. ఎక్కడ ఒక విషయమై పరిశీలన, పరిశోధన జరిగి విజ్ఞానం వెలికివస్తుందో అక్కడ ఆ విషయం శాస్త్రం (Science) అవుతుంది. అలా నాలుగు పురుషార్థాలకు తగిన శాస్త్రాలను విస్తృతిగా ఏర్పాటుచేసినా, ప్రధానంగా నాలుగింటికీ సూత్రగంథాలున్నాయి. వీటికి మూలం వేదవిజ్ఞానం.

1. ధర్మ సాధనకు ఆధారం స్మృతులు. వీటినే ధర్మశాస్త్రాలంటారు. మనుస్మృతి, పరాశరస్మృతి, గౌతమ ధర్మసూత్రాలు వంటి అనేక స్మృతులు మనకు ఉన్నాయి. యుగాల క్రితమే మానవవ్యవస్థ, నాగరికత నిర్మాణంలో ఎంత బలమైన శాస్త్రీయ పునాదులు ఈదేశంలో వేసి ఉన్నాయో ఈ గ్రంథాలను పరిశీలిస్తే అర్థమౌతుంది.

2. 'అర్థ' విషయమై కూడా ఎన్నో గ్రంథాలున్నా కౌటిల్యుని అర్థశాస్త్రం ప్రాచీనమూ, ప్రామాణికమూ. ప్రపంచ దేశాలకు ఇప్పటికీ ప్రయోజనకరమైన అంశాలున్న రాజకీయ, సామాజిక నిర్వహణ ఇందులో ఉన్నాయి. ఈ సూత్రాలను నేటికి అన్వయించి ఆచరిస్తే చక్కని ఫలితాలను పొందగలమనడంలో సందేహం లేదు.

3. 'కామ’ విషయమై కూడా పశుప్రవృత్తి నుండి ఎదిగి, ధార్మిక సరళిలో ఉత్తమ కుటుంబ వ్యవస్థ నిర్మాణానికి సహకరించే విధంగా కామశాస్త్రాలు అభివృద్ధి చెందాయి. కొక్కోకుడు, వాత్స్యాయనుడు వంటి వారు ఈ శాస్త్రాలను ఏర్పరచారు. మహర్షి వాత్స్యాయనుడు రచించిన కామసూత్రాలను సమగ్రంగా, సవ్యంగా పరిశీలిస్తే ఉత్తమధార్మిక విధానంలోని మూడవ పురుషార్ధ విధానం గోచరిస్తుంది. 'ధర్మవిరుద్ధోభూతేషు కామోస్మి భరతర్షభ' - ధర్మవిరుద్ధంకాని కామం భగవత్స్వరూపమన్న గీతాచార్యుని బోధకు ఈ శాస్త్రం చక్కని ఆవిష్కరణ.

4. మోక్ష ప్రయోజనం కోసం జ్ఞానభక్తి యోగాది మార్గాలున్నాయి. వాటన్నిటికీ కూడా శాస్త్రాలు ఏర్పడ్డాయి.

జ్ఞానమార్గానికి బాదరాయణుని (వ్యాసుని) బ్రహ్మసూత్రాలు, భక్తి మార్గానికి నారదాదుల భక్తిసూత్రాలు, యోగ విధానానికి పతంజలి యోగ సూత్రాలు ప్రసిద్ధాలు.

వీటన్నిటి సమన్వయాలు మన ఇతర కావ్యాదుల్లో కనిపిస్తాయి. ఇలా మన సనాతన సంస్కృతిని పరిశీలిస్తే మానవ జీవితాన్ని ఏదోఒక కోణంలో కాక, అన్ని కోణాలలోనూ అవగాహన చేసుకొని అర్థవంతంగా జీవించేందుకు అనువైన మార్గాలను ఏర్పరచిన మహోజ్వల నాగరికతమనది అని అర్థమౌతుంది.

ఈ శాస్త్రాలతోపాటు సంగీతం, నాట్యం, శబ్దశాస్త్రం (వ్యాకరణం), అలంకారశాస్త్రం, వైద్యం, శిల్పం, జలవిద్య, యుద్ధవిద్య ఇలా అసంఖ్యాక విషయాలపై అపారమైన శాస్త్రాలను ఏర్పరచారు. సంస్కృతాన్ని అధ్యయనం చేసి, ఈ శాస్త్రాలను పరిశీలిస్తే ఒక అద్భుత నాగరికతను మళ్లీ సాధించగలం.

సేకరణ - ఋషిపీఠం 2004 విశిష్ట సంచిక