తెలుగులో భావ కవిత్వానికి ఆద్యుడు.వారు 1913లో వ్రాసిన తృణకంకణముతో తెలుగు కవిత్వములో నూతన శకము ఆరంభమైనదని అంటారు. ఇందులో ఈయన అమలిన శృంగార తత్వాన్ని ఆవిష్కరించాడు. ప్రేమ పెళ్ళికి దారితీయని యువతీయువకులు స్నేహితులుగా మిగిలిపోవడానికి నిర్ణయించుకున్న ఇతివృత్తముతో ఖండకావ్య ప్రక్రియకు అంకురార్పణ చేశారు. తెలుగు భావకవిత్వ పితామహుడు

రాయప్రోలు సుబ్బారావు గారికి వర్ధంతి నివాళులు !

      

🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿

కళాకారుని ఊహలు, భావాలు, సృజనాత్మకతకు ప్రాధాన్యమిచ్చే కళారూపం భావుకత. 18వ శతాబ్దంలో జర్మనీ, ఫ్రాన్సు దేశాలలో వికసించిన ఈ కళాప్రక్రియ చిత్రకారులనూ, రచయితలనూ, శిల్పులనూ, కవులనూ గాఢంగా ప్రభావితం చేసింది. పాశ్చాత్య దేశాలలో పరిమళించిన ఈ భావుకతను రాయప్రోలు తెలుగులో విరజిమ్మాడు. సంస్కృత రచనలపై అతిగా ఆధారపడిన తెలుగు కవిత్వాన్ని స్వతంత్ర రచనలవైపు మల్లించాడు.

....

అయితే రాయప్రోలుది గ్రుడ్డి అనుకరణ కాదు. తెలుగు, సంస్కృత భాషా పటిమను ఆయన విడలేదు. మన సమాజానికి అనుగుణంగా భావుకతను అల్లి తెలుగు కవితకు క్రొత్త సొగసులు అద్దాడు. రాయప్రోలు గొప్ప జాతీయవాది. తెలుగు జాతి అభిమాని

......

తెలుగు సాహిత్యంలో భావకవిత్వానికి బీజం వేసిన రాయప్రోలు సుబ్బారావు వర్ధంతి సందర్భంగా ఈ నివాళి వ్యాసం ఆయన సాహితీ సౌరభాన్ని స్మరించుకునే ప్రయత్నం. తెలుగు కవిత్వంలో ఆధునిక శకానికి ఆద్యుడై, శృంగార తత్వాన్ని అమలిన భావసౌందర్యంతో ఆవిష్కరించిన రాయప్రోలు, తన రచనల ద్వారా తెలుగు సాహిత్యంలో అమరత్వం పొందిన కవి.

◾జీవన రేఖ.....

రాయప్రోలు సుబ్బారావు 1892లో మార్చ్ 13న గుంటూరు జిల్లాలోని గరికపాడులో జన్మించారు. విద్యాభ్యాసం, సాహిత్యాభిరుచి, సామాజిక స్పృహలతో పెరిగిన ఆయన, తెలుగు సాహిత్యంలో సంప్రదాయం, ఆధునికతల మధ్య సమన్వయం సాధించారు. ఆయన రచనలు సామాన్య మానవ జీవన భావోద్వేగాలను సున్నితంగా చిత్రించడంలో అజేయమైనవి. 1984, జూన్ 30న ఆయన కన్నుమూసినప్పటికీ, ఆయన కవిత్వం తెలుగు సాహిత్య హృదయంలో చిరస్థాయిగా నిలిచిపోయింది.

◾తృణకంకణం: నవ్య కవిత్వ శకానికి శ్రీకారం....

1913లో రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించిన  "తృణకంకణం" తెలుగు సాహిత్యంలో ఒక మైలురాయి. ఈ ఖండకావ్యం, తెలుగు కవిత్వంలో భావకవిత్వానికి నాంది పలికింది. ప్రేమ, స్నేహం, త్యాగం వంటి సున్నితమైన భావోద్వేగాలను చిత్రించిన ఈ రచన, సాంప్రదాయిక కావ్య ధోరణులను విడనాడి, ఆధునిక భావజాలాన్ని ఆవిష్కరించింది. 

.......

"తృణకంకణం" లో ప్రేమ పెళ్ళికి దారితీయక, యువతీయువకులు స్నేహితులుగా మిగిలిపోవడానికి నిర్ణయించుకునే ఇతివృత్తం, అప్పటి సామాజిక సందర్భంలో విప్లవాత్మకమైనది. ఈ రచనలో శృంగారం అమలిన భావసౌందర్యంతో, స్వచ్ఛమైన ప్రేమను ఆవిష్కరించారు.  ఈ కావ్యం ద్వారా రాయప్రోలు, ఖండకావ్య ప్రక్రియకు తెలుగులో బీజం వేశారు. 

◾సాహితీ సంపద.....

రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచనలు కేవలం  "తృణకంకణం" 

కే పరిమితం కాలేదు. ఆయన "మధురిమ",  "కస్తూరిబా",  "అనంతం" వంటి రచనలు కూడా తెలుగు సాహిత్యంలో గొప్ప స్థానం పొందాయి. ఆయన కవిత్వంలో సహజత్వం, భావగాంభీర్యం, సున్నితమైన శైలి కనిపిస్తాయి. ఆయన రచనలు సామాజిక సంస్కరణలు, మానవ సంబంధాలు, ప్రేమ, త్యాగం వంటి అంశాలను స్పృశిస్తాయి. 

ఆయన కవిత్వంలో ప్రకృతి, ప్రేమ, సౌందర్యం మనోహరంగా కలగలిసి, ఒక అద్భుతమైన భావచిత్రాన్ని సృష్టిస్తాయి. ఉదాహరణకు, "తృణకంకణం" లోని కొన్ని పద్యాలు మానవ హృదయంలోని సంక్లిష్ట భావోద్వేగాలను సరళంగా, అయినా గాఢంగా వ్యక్తం చేస్తాయి. 

◾సాహిత్యంలో ఆయన ప్రభావం.....

రాయప్రోలు సుబ్బారావు తెలుగు సాహిత్యంలో ఆధునిక కవిత్వానికి దారి చూపారు. ఆయన రచనలు శ్రీశ్రీ, దేవులపల్లి కృష్ణశాస్త్రి వంటి తర్వాతి తరం కవులపై గాఢమైన ప్రభావం చూపాయి. ఆయన భావకవిత్వం, తెలుగు సాహిత్యంలో రొమాంటిసిజం యుగానికి ఊపిరిపోసింది. సంప్రదాయ కావ్యాల నుండి భిన్నంగా, ఆయన కవిత్వం సామాన్య మానవుని భావోద్వేగాలను స్పృశించేలా రూపొందింది.

.......

ఆయన రచనలు సాహిత్యంలో సంస్కరణలకు దోహదం చేశాయి. స్త్రీ-పురుష సంబంధాలను సమానత్వం, స్వేచ్ఛ దృక్కోణంతో చూడడం, ప్రేమను ఆధ్యాత్మిక స్థాయిలో చిత్రించడం వంటి అంశాలు ఆయన కవిత్వంలో స్పష్టంగా కనిపిస్తాయి. 

◾వ్యక్తిత్వం.....

రాయప్రోలు సుబ్బారావు మొదటి చూపులోనే చూపరులను ఆకట్టుకుంటారని ప్రతీతి. తమ బెట్టుతో, బింకంతో, ఠీవితో, పల్లెవాటుల వయ్యారంతో, చెక్కుచెదరని క్రాఫింగ్‌తో నిండుగా ఉండేవారు. ఐతే ఒక పక్క కవిత్వంలో మన వంటి ధీరులింకెందునూ లేరని, ఏదేశమేగినా జాతిగౌరవం నిలపాలని వ్రాస్తూనే, మరొక పక్క తెలంగాణలో ప్రజలు రాజ్యంతో వీరోచితంగా పోరాడుతూండగా నైజాం రాజ్యాన్ని పొగుడుతూ రగడ రచించారన్న పేరు మూటకట్టుకున్నారు. వారిని గురించి రాస్తూ ఆంధ్రపత్రికలో సాహిత్యంలో కట్టలు తెంచుకుని మరవపారిన వీరి దేశభక్తి నిత్యజీవితాన్ని ముట్టనయినా ముట్టలేదు. ‘అవమానమేలరా అనుమానమేల, భరతపుత్రుడనంచు భక్తితో పలుక’ అని ప్రశ్నించి, ‘కంకణ విసర్జనకిది కాలమగునె’ అని హెచ్చరించిన వీరు జాతీయోద్యమం ముమ్మరమై నిజాం నవాబు తఖ్తు పునాదులు ఊగిసలాడే వేళకు, దీక్షాకంకణం తృణకంకణంలాగ విదిల్చివేశారు. వీరు పదవికి, పలుకులకు తగినంతగా ప్రజాహితమేమీ చేయలేదనే ప్రవాదమూ ఉంది. అని వ్రాశారు....ఉదాహరణలు

ఏ దేశమేగినా ఎందుకాలిడినా

ఏ పీఠమెక్కినా ఎవ్వరేమనిన

పొగడరా నీ తల్లి భూమి భారతిని

నిలుపరా నీ జాతి నిండు గౌరవము

శ్రీలు పొంగిన జీవగడ్డయి

పాలు పారిన భాగ్యసీమయి

వ్రాలినది ఈ భరతఖండము

భక్తిపాడర తమ్ముడా!

వేదశాఖలు పెరిగె నిచ్చట

ఆదికావ్యం బందె నిచ్చట

అమరావతీ పట్టణమున బౌద్ధులు విశ్వవిద్యాలయములు స్థాపించునాడు

ఓరుగల్లున రాజ వీర లాంఛనముగా బలు శస్త్రశాలలు నిలుపునాడు

విద్యానగర రాజవీధుల గవితకు పెండ్లి పందిళ్ళు కప్పించునాడు

పొట్నూరికి సమీపమున నాంధ్ర సామ్రాజ్య దిగ్జయ స్తంభమెత్తించునాడు

ఆంధ్ర సంతతి కే మహితాభిమాన

దివ్య దీక్షా సుఖ స్ఫూర్తి తీవరించె

నా మహాదేశ మర్థించి యాంధ్రులార

చల్లుడాంధ్రలోకమున నక్షితలు నేడు

▪️తృణ కంకణమునుండి:

అడుగుల బొబ్బలెత్త, వదనాంచలమందున చిన్కు చెమ్మటల్

మడుగులు గట్ట, మండు కనుమాలపుటెండ పడంతియోర్తు జా

ఱెడు జిలుగుంబయంట సవరించుచు, చొక్కిన యింపుతోడ కా

ల్నడకన బోవుచుండె నెడలన్ కనుపించెడి పచ్చతోటలకున్

నిమ్మచెట్టు లేగొమ్ము పందిళ్ళకింద

పుస్తకపు పేటికలను, నా హస్తముదిత

చిత్రసూత్రమునను వసియించియున్న

దోయి!యిందాక మన ప్రేమయును సఖుండ!

◾తృణకంకణం: ఒక సాహిత్య విశ్లేషణ....

రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించిన తృణకంకణం (1913) తెలుగు సాహిత్యంలో భావకవిత్వానికి శ్రీకారం చుట్టిన ఒక మహత్తర ఖండకావ్యం. ఈ రచన తెలుగు కవిత్వంలో ఆధునిక శకానికి ఆద్యం కాగా, శృంగార తత్వాన్ని స్వచ్ఛమైన, సున్నితమైన భావసౌందర్యంతో ఆవిష్కరించిన ఒక విప్లవాత్మక రచన. ఈ వ్యాసం తృణకంకణం యొక్క ఇతివృత్తం, భావసౌందర్యం, శైలి, సామాజిక సందర్భం, సాహిత్య ప్రాముఖ్యతలను విశ్లేషిస్తుంది.

◾ఇతివృత్తం...

తృణకంకణం యొక్క కథాంశం ప్రేమ, స్నేహం, త్యాగం చుట్టూ తిరుగుతుంది. ఒక యువతీయువకుల మధ్య పవిత్రమైన ప్రేమ ఉద్భవిస్తుంది, కానీ ఈ ప్రేమ వివాహంలో కలవక, స్నేహంగా పరిణమిస్తుంది. ఈ ఇతివృత్తం అప్పటి సామాజిక సందర్భంలో విప్లవాత్మకమైనది. సాంప్రదాయ తెలుగు కావ్యాలలో ప్రేమ సాధారణంగా వివాహంతో ముడిపడి ఉండగా, రాయప్రోలు ఈ రచనలో ప్రేమను ఆధ్యాత్మిక, స్వచ్ఛమైన భావనగా చిత్రించారు. యువతీయువకులు తమ ప్రేమను స్నేహంగా మలచుకుని, తమ భావోద్వేగాలను త్యాగం చేసే నిర్ణయం, సమాజంలో స్త్రీ-పురుష సంబంధాలపై కొత్త దృక్పథాన్ని అందించింది.

◾భావసౌందర్యం.....

తృణకంకణం యొక్క భావసౌందర్యం దాని ప్రధాన ఆకర్షణ. రాయప్రోలు సుబ్బారావు ప్రేమను స్వచ్ఛమైన, ఆదర్శవంతమైన భావనగా చిత్రించారు. ఈ కావ్యంలో శృంగారం అమలిన, ఆధ్యాత్మిక స్థాయిలో వ్యక్తమవుతుంది. ప్రకృతి, మానవ హృదయం, భావోద్వేగాలు ఒకదానితో ఒకటి మిళితమై, కవిత్వంలో ఒక సౌందర్య సౌరభాన్ని సృష్టిస్తాయి.ఉదాహరణకు, రాయప్రోలు ప్రకృతి వర్ణనలను మానవ భావోద్వేగాలతో సమన్వయం చేసే విధానం అసాధారణం. పుష్పాలు, నదీతీరాలు, చంద్రకాంతి వంటి ప్రకృతి దృశ్యాలు కావ్యంలో పాత్రల హృదయ సంఘర్షణలకు అద్దం పడతాయి. ఈ వర్ణనలు కేవలం అలంకారాలు మాత్రమే కాక, పాత్రల భావోద్వేగాలను లోతుగా వ్యక్తం చేసే సాధనాలుగా ఉపయోగపడతాయి.

◾శైలి.....

రాయప్రోలు గారి శైలి సరళమైనది, సున్నితమైనది, అయినా గాఢమైన భావోద్వేగాన్ని వ్యక్తం చేసే సామర్థ్యం కలిగినది. ఆయన పదప్రయోగం, ఛందస్సు, అలంకారాలు సహజంగా, బలవంతం లేకుండా కవిత్వంలో ఒలికాయి. సంప్రదాయ కావ్యాలలో సంక్లిష్టమైన ఛందస్సును విడనాడి, ఆయన సరళమైన, హృదయాన్ని స్పృశించే శైలిని అవలంబించారు. ఈ శైలి భావకవిత్వానికి ఒక కొత్త ఒరవడిని తీసుకొచ్చింది.ఆయన రచనలోని పద్యాలు, సంభాషణలు సహజత్వాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి. పాత్రల భావోద్వేగాలు సంభాషణల ద్వారా స్పష్టంగా వ్యక్తమవుతాయి, అయినా అవి అతిశయోక్తిగా కనిపించవు. ఈ సహజత్వమే తృణకంకణంను అప్పటి పాఠకులకు సమీపం చేసింది.

◾సామాజిక సందర్భం.....

20వ శతాబ్దం ఆరంభంలో తెలుగు సాహిత్యం సంప్రదాయ కావ్యాల ప్రభావంలో ఉండేది. ప్రబంధాలు, ఆస్థాన కవిత్వం, పౌరాణిక కథలు సాహిత్యంలో ఆధిపత్యం చెలాయించాయి. ఈ సందర్భంలో తృణకంకణం ఒక విప్లవాత్మక రచనగా నిలిచింది. ఇది సామాన్య మానవ జీవన భావోద్వేగాలను, స్త్రీ-పురుష సమానత్వాన్ని, స్వేచ్ఛా భావనలను ఆవిష్కరించింది.అప్పటి సమాజంలో ప్రేమ సాధారణంగా వివాహంతో ముడిపడి ఉండేది. కానీ, తృణకంకణంలో ప్రేమను వివాహానికి అతీతమైన, స్వచ్ఛమైన భావనగా చిత్రించడం, సమాజంలో కొత్త చర్చకు దారితీసింది. ఈ కావ్యం స్త్రీల స్వేచ్ఛ, భావోద్వేగాల సమానత్వాన్ని సమర్థించే దిశగా ఒక అడుగుగా నిలిచింది.సాహిత్య ప్రాముఖ్యతతృణకంకణం తెలుగు సాహిత్యంలో ఖండకావ్య ప్రక్రియకు ఆద్యం కావడమే కాక, భావకవిత్వానికి బీజం వేసింది. ఈ రచన రొమాంటిసిజం యుగానికి తెలుగు సాహిత్యంలో శ్రీకారం చుట్టింది. రాయప్రోలు సుబ్బారావు ఈ కావ్యం ద్వారా, తెలుగు కవిత్వంలో ఆధునిక భావజాలాన్ని ప్రవేశపెట్టారు.ఈ రచన తర్వాతి కవులైన శ్రీశ్రీ, దేవులపల్లి కృష్ణశాస్త్రి, ఆరుద్ర వంటి వారిపై గాఢమైన ప్రభావం చూపింది. భావకవిత్వం, స్వచ్ఛంద కవిత్వం, సామాజిక సంస్కరణలకు ఈ కావ్యం ఒక పునాదిగా నిలిచింది. అంతేకాక, ఈ రచన తెలుగు సాహిత్యంలో స్త్రీ-పురుష సంబంధాలను కొత్త కోణంలో చూడడానికి దోహదం చేసింది.

◾రచనలు....

ఈయన రచనలు ప్రధానంగా ఖండ కావ్యాలు

1 ) ఖండకావ్యాలు

▪️తృణకంకణము

▪️ఆంధ్రావళి

▪️కష్టకమల

▪️రమ్యాలోకము(లక్షణ గ్రంథం)

▪️వనమాల

▪️మిశ్రమంజరి

▪️స్నేహలతా దేవి

▪️స్వప్నకుమారము

▪️తెలుగు తోట

▪️మాధురీ దర్శనం(లక్షణ గ్రంథం)

▪️రూపనవనీతం

▪️రవీంద్రుని అస్తమయం(స్మృతి కావ్యం)

2 ) అనువాదాలు

▪️అనుమతి

▪️భజగోవిందము

▪️సౌందర్య లహరి

▪️దూతమత్తేభము

▪️లలిత

▪️మధుకలశము

◾నివాళి....

రాయప్రోలు సుబ్బారావు వర్ధంతి సందర్భంగా, ఆయన సాహితీ సౌరభాన్ని స్మరించుకోవడం ప్రతి తెలుగు సాహిత్యాభిమాని బాధ్యత. ఆయన కవిత్వం, తెలుగు సాహిత్యంలో ఒక నీలిమండలం వంటిది—ఎప్పటికీ చెక్కుచెదరని, ఆధునికతకు ఆద్యుడైన ఆ కవిత్వం, తెలుగు భాషా హృదయంలో చిరస్థాయిగా నిలిచిపోతుంది. 

......

ఆయన రచనలను చదవడం, అధ్యయనం చేయడం, ఆయన భావాలను ఆస్వాదించడం ద్వారా, ఆయనకు నిజమైన నివాళి అర్పించవచ్చు. రాయప్రోలు సుబ్బారావు కవిత్వం తెలుగు సాహిత్యంలో ఒక నిత్యవసంతం, ఒక సుగంధ ఝరి—ఎప్పటికీ సజీవంగా, స్ఫూర్తినిస్తూ ఉంటుంది.

మహమ్మద్ గౌస్ 

      🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿