తెలుగు సాహిత్యంలో అవధాన కళకు ఆద్యుడిగా, ప్రముఖ కవిగా, నాటకకర్తగా, ఉపాధ్యాయునిగా చిరస్థాయిగా నిలిచిన మహావిద్వాంసుడు. తిరుపతి వేంకట కవులలో ఒకరిగా, దివాకర్ల తిరుపతిశాస్త్రితో కలిసి తెలుగు సాహిత్యానికి అమూల్యమైన కృషి చేశారు. వారి జీవితం, సాహిత్య సేవ, అవధాన విద్యకు చేసిన సంస్కరణలు తెలుగు సాహితీ లోకంలో అమరత్వం పొందాయి. ఇ రోజు చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి  గారి జయంతి జ్ఞాపకం  !

     🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿

అవధాన కళ అనేది తెలుగు సాహిత్యంలో ఒక ప్రత్యేకమైన, సంక్లిష్టమైన కవితా ప్రదర్శనా విద్య, ఇది కవి యొక్క పాండిత్యం, జ్ఞాపకశక్తి, తక్షణ రచనా నైపుణ్యం, మరియు బహుముఖ ప్రతిభను పరీక్షించే ఒక సాహిత్య కళ. చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి వంటి మహావిద్వాంసులు ఈ కళను క్రమబద్ధీకరించి, దానికి ఒక కళాత్మక రూపం ఇచ్చి, తెలుగు సాహిత్యంలో దాని ప్రాముఖ్యతను ఇనుమడింపజేశారు.

▪️జననం మరియు బాల్యం....

చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి 1870 ఆగస్టు 8న ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని తూర్పు గోదావరి జిల్లాలోని జోగమ్మపేటలో జన్మించారు. వారి తల్లిదండ్రులు సాంప్రదాయిక తెలుగు బ్రాహ్మణ కుటుంబానికి చెందినవారు. చిన్నతనం నుండే వేంకటశాస్త్రి సాహిత్యం, సంస్కృతం, తెలుగు భాషలపై గాఢమైన ఆసక్తిని పెంపొందించుకున్నారు. సాంప్రదాయ విద్యావిధానంలో వేదాలు, శాస్త్రాలు, కావ్యాలు అభ్యసించిన వీరు, తమ అసాధారణ ప్రతిభతో గురువులను ఆకట్టుకున్నారు.

▪️తిరుపతి వేంకట కవులు....

తెలుగు సాహిత్య చరిత్రలో "తిరుపతి వేంకట కవులు" అనగానే దివాకర్ల తిరుపతిశాస్త్రి మరియు చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి జంటగా గుర్తుకు వస్తారు. 19వ శతాబ్దం చివరి భాగంలో, 20వ శతాబ్దం ఆరంభంలో వీరిద్దరూ కలిసి అవధాన కళను ఒక క్రమబద్ధమైన, కళాత్మకమైన రూపంలో అభివృద్ధి చేశారు.  దివాకర్ల తిరుపతిశాస్త్రి మరణం (1919) తర్వాత, వేంకటశాస్త్రి స్వతంత్రంగా తన సాహిత్య ప్రస్థానాన్ని కొనసాగించారు. వారు రచించిన కొన్ని ముఖ్యమైన నాటకాలు, కావ్యాలు:

1) పాండవ విజయం  :  ఈ నాటకం మహాభారత కథాంశంతో రచించబడింది. వేంకటశాస్త్రి యొక్క లోతైన పాండిత్యం, భాషా నైపుణ్యం ఈ రచనలో స్పష్టంగా కనిపిస్తాయి.

2 ) శ్రీకృష్ణ రాయబారం   : ఈ నాటకం కృష్ణుడు పాండవుల తరఫున కౌరవులతో రాయబారం నడిపిన సందర్భాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని రచించబడింది. ఇందులో వేంకటశాస్త్రి యొక్క కవితా శైలి, సంభాషణల నైపుణ్యం ఉన్నతంగా కనిపిస్తాయి.

3) కాశీ మజిలీ కథలు  :  వేంకటశాస్త్రి రచించిన ఈ కావ్యం తెలుగు సాహిత్యంలో ఒక మైలురాయి. ఇందులో అనేక చిన్న కథలు, జీవన దర్శనం, ధార్మిక విలువలు సమన్వయంతో చిత్రీకరించబడ్డాయి.

4 ) వచన రచనలు  : వేంకటశాస్త్రి అనేక వ్యాసాలు, సాహిత్య విమర్శలు, భాషాశాస్త్ర విషయాలపై వచన రచనలు చేశారు. ఇవి తెలుగు సాహిత్య పరిశోధనకు గణనీయమైన కృషిని అందించాయి.

▪️అవధాన కళ అంటే ఏమిటి?.....

అవధానం అనే పదం సంస్కృతం నుండి ఉద్భవించింది, దీని అర్థం "ఏకాగ్రత" లేదా "శ్రద్ధ". ఈ కళలో ఒక కవి (అవధాని) ఒకేసారి బహుళ విషయాలపై శ్రద్ధ చూపుతూ, వివిధ పృచ్ఛకుల (ప్రశ్నలు అడిగే వారు) నుండి వచ్చే సవాళ్లను స్వీకరించి, తక్షణం పద్యాలు రచిస్తాడు. ఈ సవాళ్లలో పద్య రచన, సమస్యాపూరణం, వ్యాకరణ పరిజ్ఞానం, లోతైన సాహిత్య అవగాహన, మరియు తాత్కాలిక రచనా నైపుణ్యం పరీక్షించబడతాయి. అవధానం ఒక సాహిత్య ప్రదర్శన మాత్రమే కాక, మేధో శక్తి, జ్ఞాపకశక్తి, మరియు భాషా పటిమను ప్రదర్శించే ఒక బహుముఖ కళ.

▪️అవధాన కళ యొక్క రకాలు....

అవధాన కళలో పృచ్ఛకుల సంఖ్య ఆధారంగా వివిధ రకాలు ఉన్నాయి:

• అష్టావధానం: ఎనిమిది మంది పృచ్ఛకులు ఎనిమిది విభిన్న సవాళ్లను అవధానికి అందిస్తారు.

•శతావధానం: వంద మంది పృచ్ఛకులు వంద విభిన్న సవాళ్లను అందిస్తారు.

•|సహస్రావధానం: వెయ్యి మంది పృచ్ఛకులతో జరిగే అత్యంత సంక్లిష్టమైన అవధానం.

• ద్వాదశావధానం, షోడశావధానం మొదలైనవి కూడా ఉన్నాయి, ఇవి 12 లేదా 16 మంది పృచ్ఛకులతో జరుగుతాయి.

▪️అవధాన కళ లో చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి  గారి  కృషి....

తిరుపతి వేంకట కవులుగా పిలవబడే దివాకర్ల తిరుపతిశాస్త్రి మరియు చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి అవధాన కళను క్రమబద్ధీకరించి, దానికి ఒక నిర్దిష్ట రూపురేఖలను ఏర్పాటు చేశారు. 19వ శతాబ్దం చివరలో మరియు 20వ శతాబ్దం ఆరంభంలో వీరిద్దరూ కలిసి అష్టావధానం, శతావధానం వంటి కార్యక్రమాలను ప్రదర్శించి, ప్రేక్షకులను మంత్రముగ్ధులను చేశారు. వీరి ప్రదర్శనలు కేవలం సాహిత్యాంశాలతోనే కాక, హాస్యం, తాత్వికత, మరియు సామాజిక విమర్శలతో కూడా నిండి ఉండేవి.

• సమస్యాపూరణంలో నైపుణ్యం: 

వేంకటశాస్త్రి సమస్యాపూరణంలో అసాధారణ నైపుణ్యం చూపేవారు. సంక్లిష్టమైన సమస్యలను కూడా సులభంగా, అర్థవంతంగా పూర్తి చేస్తూ, పద్యాలలో భావ గాంభీర్యాన్ని, లయను కాపాడేవారు.

• జ్ఞాపకశక్తి: 

వేంకటశాస్త్రి యొక్క జ్ఞాపకశక్తి అవధాన కళలో ఒక ఆదర్శంగా నిలిచింది. వందల సవాళ్లను గుర్తుంచుకొని, వాటిని క్రమంగా లేదా యాదృచ్ఛికంగా సమాధానం చెప్పగల సామర్థ్యం వారిని అపూర్వమైన అవధానిగా నిలిపింది.

• కళాత్మకత: 

వారి పద్యాలు కేవలం సాంకేతిక నైపుణ్యంతోనే కాక, సాహిత్య రసజ్ఞత, భావ గాంభీర్యం, మరియు సౌందర్యంతో కూడి ఉండేవి. ఇది వారి అవధాన ప్రదర్శనలను ఒక సాహిత్య ఉత్సవంగా మార్చింది.

దివాకర్ల తిరుపతిశాస్త్రి మరణం (1919) తర్వాత, వేంకటశాస్త్రి స్వతంత్రంగా అవధాన కళను కొనసాగించారు. వారు ఒంటరిగా శతావధానాలు, అష్టావధానాలు ప్రదర్శించి, తెలుగు సాహిత్యంలో అవధాన కళ యొక్క ప్రాముఖ్యతను మరింత బలపరిచారు.

▪️ఉపాధ్యాయునిగా కృషి....

వేంకటశాస్త్రి తెలుగు ఉపాధ్యాయునిగా పనిచేస్తూ అనేక మంది శిష్యులకు సాహిత్యం, భాషాశాస్త్రం, కవిత్వం వంటి విషయాలలో శిక్షణ ఇచ్చారు. వారి శిష్యులలో చాలామంది తర్వాతి కాలంలో తెలుగు సాహిత్యంలో ప్రముఖ కవులు, పండితులుగా రాణించారు. వారి బోధనా శైలి, లోతైన విజ్ఞానం శిష్యులను ఎంతగానో ప్రభావితం చేశాయి.

▪️వారసత్వం....

చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి 1950లో మరణించినప్పటికీ, వారి సాహిత్య కృషి, అవధాన కళకు చేసిన సేవలు తెలుగు సాహిత్యంలో చిరస్థాయిగా నిలిచాయి. వారి రచనలు ఈనాటి తెలుగు సాహిత్యాభిమానులను కూడా ఆకర్షిస్తాయి. వారి శిష్యుల ద్వారా, వారి రచనల ద్వారా తెలుగు భాష, సాహిత్యం పట్ల వారి అభిమానం, అంకితభావం ఈ తరం వారికి స్ఫూర్తిదాయకంగా నిలుస్తాయి.

▪️జయంతి సందర్భంగా.....

చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి జయంతి సందర్భంగా వారి సాహిత్య సేవను స్మరించుకోవడం, వారి రచనలను పరిశీలించడం, అవధాన కళను పరిచయం చేయడం ద్వారా యువతకు వారి వారసత్వాన్ని అందించవచ్చు. వారి జీవితం తెలుగు సాహిత్య ప్రియులకు ఒక స్ఫూర్తిదాయక కావ్యంగా నిలుస్తుంది.

......

ఈ వ్యాసం చెళ్లపిళ్ల వేంకటశాస్త్రి జయంతిని స్మరిస్తూ, వారి సాహిత్య కృషిని, జీవిత విశేషాలను సంక్షిప్తంగా, సమగ్రంగా వివరిస్తుంది. వారి రచనలు, అవధాన ప్రదర్శనలు తెలుగు సాహిత్యంలో ఒక బంగారు యుగాన్ని సృష్టించాయి.

          🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿