*"క్షమ" = సహనము, ఓర్పు, తాపత్రయము తట్టుకునే శక్తి, అపరాధాన్ని మన్నించగల గుణం.*

*క్షమయా రక్షతే ధర్మం క్షమయా జయతే జనః।*

*క్షమయా సర్వలోకేషు క్షమయా జయతే నరః* ॥"**

ఈ శ్లోకానికి విపులమైన వివరణ:

ఈ శ్లోకంలో "క్షమా" అనే గుణం యొక్క శక్తి, ప్రభావం, మరియు గొప్పతనం గురించి విశదీకరించబడింది. ఈ శ్లోకం ద్వారా క్షమా ధర్మాన్ని కాపాడటానికి, జనులను గెలవటానికి, ప్రపంచంలో గొప్పతనం పొందటానికి ఎంత ముఖ్యమైనదో తెలియజేస్తుంది.

________________________________________

శ్లోక విభజన మరియు అర్థం:

*🔹 "క్షమయా రక్షతే ధర్మం"*

✔ క్షమా ద్వారానే ధర్మం రక్షించబడుతుంది.

✔ ఓర్పు, సహనం, మన్నింపు వంటి గుణాలు లేకపోతే ధర్మం నిలవదు.

✔ ధర్మాన్ని కాపాడేందుకు క్షమా అత్యవసరం.

💡 ఉదాహరణ:

ధర్మరాజు (యుధిష్ఠిరుడు) జీవితంలో ఎన్నో కష్టాలు ఎదురైనా, ఓర్పుతో, క్షమతో ధర్మాన్ని కాపాడాడు. చివరకు, క్షమాశీలత వలననే పాండవులు విజయాన్ని సాధించారు.

________________________________________

*🔹 "క్షమయా జయతే జనః"*

✔ క్షమా ద్వారా వ్యక్తి విజయం సాధిస్తాడు.

✔ శత్రువులను బలంతోనే కాదు, క్షమాశీలతతో కూడా జయించవచ్చు.

✔ క్షమించగలిగినవాడే నిజమైన మహానుభావుడు.

💡 ఉదాహరణ:

గౌతమ బుద్ధుడు తనను అవమానించినవారిని కూడా క్షమించాడు. ఈ క్షమా గుణంతోనే ఆయన ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఆదరణ పొందాడు.

________________________________________

*🔹 "క్షమయా సర్వలోకేషు"*

✔ క్షమా వల్ల అన్ని లోకాలలో శాంతి నెలకొంటుంది.

✔ ఈ గుణం రాజులకు, సాధువులకు, మునులకు, ప్రజలందరికీ ఎంతో అవసరం.

✔ క్షమించగలిగినవాడు అందరికీ ప్రియమైనవాడవుతాడు.

💡 ఉదాహరణ:

భీష్ముడు తనపై అన్యాయం జరిగినా, కౌరవులను క్షమించాడు. అందుకే ఆయనను అందరూ గౌరవించారు.

________________________________________

*🔹 "క్షమయా జయతే నరః"*

✔ క్షమాశీలత కలిగినవాడే అసలైన విజేత.

✔ మానవునికి శాంతి, గౌరవం, ఆనందం కలిగించే గొప్ప ఆయుధం క్షమా.

✔ బలవంతుడు బలంతో మాత్రమే గెలుస్తాడు, కానీ క్షమాశీలి తన వినయంతో అందరి గుండెల్లో నిలుస్తాడు.

💡 ఉదాహరణ:

మహాత్మా గాంధీ క్షమాశీలత, అహింసా మార్గంలో నడిచి ప్రపంచానికి ఆదర్శంగా నిలిచారు. ఆయన సత్యం, క్షమా ద్వారా బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యాన్ని ఓడించి భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం తీసుకువచ్చారు.

________________________________________

సారాంశం:

✔ క్షమా వల్లే ధర్మం నిలుస్తుంది

✔ క్షమా ద్వారా శత్రువులను సైతం జయించవచ్చు

✔ క్షమా వల్ల సమాజం శాంతిగా ఉంటుంది

✔ క్షమా కలిగినవాడే నిజమైన విజయాన్ని పొందగలుగుతాడు

🌿 *"క్షమయా ధార్యతే లోకః* " (క్షమా వలననే ఈ ప్రపంచం నిలుస్తుంది!) 🌿

4o

న హి క్షమాపరో ధర్మో న చ క్షమాపరం బలం।

న చ క్షమాపరం దీప్తిః క్షమయా గర్వితం జగత్॥

మూలం:

ఈ శ్లోకం "మహాభారతం" లో భాగంగా భీష్మ పార్వంలో (శాంతి పర్వం) దర్శనమిస్తుంది. భీష్ముడు ధర్మరాజుకు (యుధిష్ఠిరుడికి) ధర్మ పరమైన ఉపదేశాలను ఇస్తున్న సందర్భంలో ఈ శ్లోకం చెప్పబడింది.

"న హి క్షమాపరో ధర్మః"

✔ క్షమా కన్నా గొప్ప ధర్మం మరొకటి లేదు.

✔ సహనం, మన్నింపు, ఓర్పు వంటి లక్షణాలు ఉన్నవారే నిజమైన ధర్మపాలకులు.

✔ క్షమించగలగడం ద్వారా మనిషి తనలోని పరిపూర్ణతను అందుకుంటాడు.

"న చ క్షమాపరం బలం"

✔ క్షమించగలిగినవాడే అసలైన బలశాలి.

✔ కేవలం శారీరక బలం కాదు, మానసిక ఓర్పు, మన్నించే శక్తి కూడా అత్యంత అవసరం.

✔ కోపాన్ని, ద్వేషాన్ని జయించడం క్షమాశీలత ఉన్నవారికే సాధ్యం.

"న చ క్షమాపరం దీప్తిః"

✔ క్షమించగల గుణం ఉన్నవాడే నిజమైన కాంతిని పొందుతాడు.

✔ కోపం, ద్వేషం, ప్రతీకారం మానవుని మసకచేస్తాయి; కానీ క్షమా వలన పరిపూర్ణ జ్ఞానం, ఆత్మజ్యోతి ప్రసరించగలుగుతుంది.

✔ క్షమాశీలి మనిషి, దేవతల వంటి కాంతిని, గౌరవాన్ని పొందుతాడు.

"క్షమయా గర్వితం జగత్"

✔ క్షమాశీలత ద్వారానే ప్రపంచం నిలిచివుంటుంది.

✔ క్షమించలేని సమాజంలో శాంతి ఉండదు. క్షమించే గుణం ఉన్నవారు మాత్రమే అందరికీ ఆదర్శంగా నిలుస్తారు.

✔ ఒక కుటుంబం నుంచి రాజ్యం వరకూ, క్షమాశీలత ద్వారానే మానవ సంబంధాలు బలంగా ఉంటాయి.

✦ ఘోరమైన యుద్ధం తర్వాత, అశ్వత్థామ తన పరాజయాన్ని తట్టుకోలేక, దుర్యోధనుడి మరణానికి ప్రతీకారంగా, రాత్రివేళ పాండవులపైనా, వారి సంతతిపై దాడి చేసి ద్రౌపది ఐదుగురు కుమారులను నిద్రలోనే హత్యచేస్తాడు.

✦ పాండవులకు ఇది హృదయ విదారకమైన ఘటన. భీముడు ఉగ్రకోపంతో "ఈ నరపిశాచుడిని వెంటనే సంహరించాలి!" అని నిర్ణయించుకుంటాడు. అర్జునుడు అశ్వత్థామను బంధించి, ఆయుధరహితుడిగా చేస్తాడు. అప్పుడు, ఈ యుద్ధభూమిలో, కోపావేశంతో మారణహోమం జరుగుతున్న సమయంలో ధర్మాన్ని సమర్థంగా నిలిపిన వ్యక్తి – ద్రౌపది!

________________________________________

*🌺 ద్రౌపది మహోన్నతమైన మాటలు 🌺*

🙏 "బ్రాహ్మణః న హంతవ్యః" (బ్రాహ్మణున్ని   హత్య చేయకూడదు!)

🙏 "గురు పుత్రః న హంతవ్యః" (గురువు కుమారున్ని  హత్య చేయకూడదు!)

🙏 "క్షమయా విజయం లభేత్" (క్షమించగలిగినవాడికే అసలైన విజయం!)

ద్రౌపది తన పుత్రశోకాన్ని తట్టుకోలేని స్థితిలో ఉన్నా, ఆమె కోపాన్ని జయించి, ప్రతీకారానికి బదులుగా క్షమా అనే ధర్మ మార్గాన్ని ఎంచుకుంది.

________________________________________

💡 *ద్రౌపది వాదన – ఒక అద్భుతమైన ధర్మబోధ* 💡

✔ "అతడు మా శత్రువే కావొచ్చు, కానీ అతనికి కూడా తండ్రి ఉన్నాడు. నేను నా బిడ్డలను కోల్పోయిన బాధ ఎంతైతే, అతని తల్లి కృపాచార్యిణి బాధ కూడా అంతే."

✔ "అతడు ఒక గురుపుత్రుడు, గురువుల పిల్లలను హత్యచేయడం మన సంస్కృతికి అశుభసూచకం."

✔ "ప్రతీకారం మనసుకు తాత్కాలిక ఊరటను కలిగించవచ్చు, కానీ క్షమా మనల్ని శాశ్వతంగా విజేతలుగా నిలిపే శక్తిని ఇస్తుంది!"

క్షమించడంలో నిజమైన బలం ఉందని, ప్రతీకారంలో శాశ్వత ఆనందం లేదని ప్రపంచానికి ఈ ఘటన ద్వారా తెలుస్తుంది .