కృష్ణుడు చెప్పిన ‘మౌనం’ శక్తి — శత్రువులను మౌనంతో ఎలా జయించాలి #srikrishna

కృష్ణుడు చెప్పిన ‘మౌనం’ శక్తి — శత్రువులను మౌనంతో ఎలా జయించాలి #srikrishna

https://youtu.be/ljRFTkHyYzQ?si=NdUjnkp33rxcr5qE

https://www.youtube.com/watch?v=ljRFTkHyYzQ

Transcript:

(00:00) ప్రేక్షక దేవుళ్ళందరికీ నమస్కారం ఈ సృష్టిలో శబ్దానికి ఉన్న శక్తి అపారమని మనం అనుకుంటాం. కానీ ఆ శబ్దాన్ని కూడా శాసించగల శక్తి ఒక నిశశబ్దానికి మాత్రమే ఉందని మీకు తెలుసా? మాటలతో యుద్ధం చేసేవారు కొందరైతే మౌనంతోనే మహా యుద్ధాలను గెలిచినవారు మరికొందరు. అసలు మౌనం అంటే ఏమిటి? అది కేవలం పెదవి దాటని మాట లేక మనసులో రగిలే ఒక అగ్ని పర్వతమా? శ్రీకృష్ణ పరమాత్ముడు మహాభారత యుద్ధంలో ఆయుధం పట్టకుండానే కేవలం తన చిరునవ్వుతో సమయానుకూలమైన మౌనంతో ఎంతటి బలవంతులనైనా ఎలా మట్టికరిపించాడో తెలుసుకోవడమే ఈనాటి మన ప్రయాణం. మనం ఈ లోతైన జాన సాగరంలోకి

(00:41) అడుగుపెట్టే ముందు ఒక చిన్న మాట. మన సనాతన ధర్మంలో దాగి ఉన్న ఇటువంటి అద్భుతమైన రహస్యాలను జీవితానికి ఉపయోగపడే ధార్మిక విషయాలను మీరు ఎప్పటికప్పుడు తెలుసుకోవాలనుకుంటే మా ఈ ఆధ్యాత్మిక కుటుంబంలో మీరు కూడా భాగస్వాములు అవ్వండి. ఈ విషయాలు మీకు నచ్చితే మీ అభిమానాన్ని తెలియజేస్తూ ఇతరులకు కూడా పంచండి. ఎందుకంటే జానం పంచే కొద్ది పెరుగుతుంది.

(01:06) ఈ కథనం మీ జీవితంలో ఎదురయ్యే శత్రువులను సమస్యలను ఎలా ఎదుర్కోవాలో ఒక కొత్త మార్గాన్ని చూపిస్తుంది. కాబట్టి ఏ విషయాన్ని వదిలి పెట్టకుండా చివరివరకు శ్రద్ధగా వినండి. మనం జీవిస్తున్న ఈ కాలంలో ప్రతి ఒక్కరికి శత్రువులు ఉంటారు. అది బయట ప్రపంచంలో కావచ్చు లేదా మన సొంత మనసులోనే కావచ్చు. ఎవరైనా మనల్ని నిందించినప్పుడు మన సామర్థ్యాన్ని తక్కువ చేసి మాట్లాడినప్పుడు లేదా అకారణంగా మనపై ద్వేషాన్ని వెళ్ళగనప్పుడు మనకు వెంటనే కోపం వస్తుంది.

(01:40) ఆ కోపంలో మనం ఏదో ఒకటి మాట్లాడేస్తాం. సరిగ్గా మన శత్రువు కోరుకునేది కూడా అదే మనం నోరుజారి మన బలహీనతను బయట పెట్టుకోవాలని వారు ఎదురు చూస్తుంటారు. కానీ శ్రీకృష్ణుడు చెప్పే ధర్మం వేరు శత్రువు నీ మాట కోసం ఎదురుచూస్తున్నప్పుడు వాడికి నీ మౌనాన్ని సమాధానంగా ఇవ్వు. ఆ మౌనం వాడిని ఎలా దహించివేస్తుందో ఇప్పుడు మనం వివరంగా తెలుసుకుందాం.

(02:06) ద్వాపర యుగంలో కురుక్షేత్ర సంగ్రాామానికి ముందు జరిగిన అనేక సంఘటనలను మనం గమనిస్తే కృష్ణుడు ఎక్కడా తొందరపడి మాట్లాడిన సందర్భాలు మనకు కనిపించవు. ఆయన మౌనం వెనుక ఒక పెద్ద వ్యూహం లాగా ఉంటుంది. ఒకసారి పాండవులు అరణ్యవాసంలో ఉన్నప్పుడు ద్రౌపది కృష్ణుడిని అడుగుతుంది. కృష్ణ కౌరవులు మాకు ఇంత అన్యాయం చేసినా నువ్వు ఎందుకు మౌనంగా ఉన్నావు? నీకు సర్వశక్తులు ఉన్నాయి కదా ఒక క్షణంలో వారిని అంతం చేయవచ్చు కదా అని ఆవేదనగా ప్రశ్నిస్తుంది.

(02:37) దానికి కృష్ణుడు ఇచ్చిన సమాధానం మనందరికీ ఒక పాన్యం సోదరి మౌనం అనేది చేతకానితనం కాదు అది ఒక వేటగాడు తన బాణాన్ని వదిలే ముందు చేసే నిశశబ్ధమైన ఏకాగ్రత లాంటిది అని అంటాడు. అంటే మనం ఎప్పుడు మాట్లాడాలో ఎప్పుడు మౌనంగా ఉండాలో తెలుసుకోవడమే నిజమైన విజయం. శత్రువు తన అహంకారంతో విర్రవిగుతున్నప్పుడు వాడిని అడ్డుకోవడం కంటే వాడి అహంకారమే వాడిని నాశనం చేసే వరకు వేచి చూడటం ఒక గొప్ప యుద్ధ నీతి దీనికి అత్యుత్తమ ఉదాహరణ శిశుపాలుడి వధ ఈ ఘట్టం గురించి మనలో చాలామందికి తెలిసే ఉంటుంది.

(03:20) కానీ అందులో దాగ ఉన్న మౌన వ్యూహం గురించి మనం లోతుగా విశ్లేషించుకోవాలి. ధర్మరాజు రాజసూయ యాగం చేస్తున్న సమయం అది సభ నిండుగా ఉంది. మహామహులైన రాజులు ఋషులు పండితులు అందరూ ఆ సభలో ఆసీనులై ఉన్నారు. ఆ సభామండపం అంతా వేద మంత్రాలతో మంగళ వాయిద్యాలతో మారుమోగుతోంది. అటువంటి పవిత్రమైన సమయంలో అగ్రతాంబులం ఎవరికీ ఇవ్వాలి అనే చర్చ వచ్చింది. భీష్మ పితామహుడి సూచన మేరకు ధర్మరాజు శ్రీకృష్ణుడికి అగ్రతాంబులం ఇవ్వడానికి నిర్ణయించుకుంటాడు.

(03:54) సర్వలోకానికి దేవుడైన ఆ నల్లనయ్యకు ఆ గౌరవం దక్కడం అందరికీ ఆనందాన్ని కలిగించింది. కానీ ఒక్కడికి మాత్రం అది కంటగింపుగా మారింది. అతనే చేది దేశపు రాజైన శిశుపాలుడు కృష్ణుడికి అగ్రతాంబులం ఇవ్వడాన్ని చూసి అతను సహించలేకపోయాడు. అసూయతో రగిలిపోయాడు. వెంటనే సభలో లేచి నిలబడి కృష్ణుడిని దూషించడం మొదలు పెట్టాడు. సాధారణంగా ఎవరైనా మనల్ని నలుగురిలో ఒక మాట అంటేనే మనం తట్టుకోలేం.

(04:23) వెంటనే ప్రతిఘటిస్తాం. కానీ అక్కడ జరుగుతున్నది సామాన్యమైన సభ కాదు. ముల్లోకాలను శాసించే చక్రవర్తులు ఉన్న సభ. అక్కడ శిశుపాలుడు కృష్ణుడిని వ్యక్తిగతంగా తన కులాన్ని తన ప్రవర్తనను తన బాల్య క్రీడలను ఎంతో నీచంగా అవమానించాడు. గొల్లల ఇంట పెరిగిన వాడికి అగ్రతాంబులమా ఆవులను కాచుకునే వాడికి ఈ రాజసభలో గౌరవమా అంటూ నోటికి వచ్చినట్లు మాట్లాడాడు.

(04:54) ఆ మాటలు వింటున్న పాండవులకు రక్తం మరిగిపోయింది. భీముడు ఆగ్రహంతో ఊగపోతున్నాడు. సహదేవుడు తన కత్తిని దూయడానికి సిద్ధమయ్యాడు. సభలోని మిగతా రాజులు కూడా ఆశ్చర్యంతో భయంతో ఏం జరుగుతుందో అని చూస్తున్నారు. కానీ ఆ సభలో అందరికంటే ప్రశాంతంగా ఉన్నది ఒక్క కృష్ణుడు మాత్రమే ఆయన ముఖంలో చిరునవ్వు చెక్కు చెదరలేదు. కనీసం కోపపు ఛాయలు కూడా ఆయన కళ్ళలో కనిపించలేదు.

(05:23) ఇదే మౌనం యొక్క మొదటి దశ. శత్రువు నిన్ను రెచ్చగొట్టడానికి ప్రయత్నిస్తున్నప్పుడు నువ్వు స్పందించకపోతే వాడి కోపం రెట్టింపు అవుతుంది. శిశుపాలుడికి కూడా అదే జరిగింది. కృష్ణుడు ఏమి అనకుండా నవ్వుతుంటే శిశుపాలుడికి పిచ్చి పట్టినట్లు అయింది. ఇంకా ఇంకా ఘాటైన పదజాలంతో దూషించడం మొదలు పెట్టాడు. కృష్ణుడు ఎందుకు మౌనంగా ఉన్నాడు ఆయనకు భయమా లేక చేతకానితనమా కాదు కృష్ణుడు ఒక లెక్క ప్రకారం మౌనంగా ఉన్నాడు.

(05:56) ఆయన అత్తకు అంటే శిశుపాలుడి తల్లికి ఇచ్చిన మాటను గుర్తు చేసుకుంటూ ఆ 100 తప్పులు పూర్తయ్యే వరకు వేచి చూస్తున్నాడు. ఇక్కడ మనం గమనించవలసిన ముఖ్యమైన విషయం ఏమిటంటే కృష్ణుడి మౌనం శిశుపాలుడికి ధైర్యాన్ని ఇవ్వలేదు. బదులుగా అతన్ని విచక్షణ కోల్పోయేలా చేసింది. ఎవరైతే మౌనంగా ఉంటారో వారు ఎదుటివారిని తమ పరిధిలోకి లాగుతారు. శిశుపాలుడు ఆవేశంలో తన మరణాన్ని తానే ఆహ్వానిస్తున్నాడు అని అతనికి తెలియదు.

(06:22) కృష్ణుడు ఆ సభలో ఒక ప్రేక్షుడిలా మారిపోయాడు. నిందలు తనను తాకలేనంత ఎత్తులో ఆయన మనసును నిలుపుకున్నాడు. నిజ జీవితంలో కూడా మనకు ఇలాంటి పరిస్థితులు ఎదురవుతాయి. మన ఎదుగుదలను చూసి ఓర్వలేని వారు మనపై లేనిపోని నిందలు వేస్తుంటారు. అప్పుడు మనం ఆవేశపడి వారికి వివరణ ఇవ్వాల్సిన అవసరం లేదు. సత్యం సూర్యుడి లాంటిది. కాసేపు మేధాలు కప్పేసిన మళ్ళీ ప్రకాశిస్తుంది.

(06:51) కృష్ణుడు ఆ సభలో నిశశబ్ధంగా ఉండటం ద్వారా సభలో ఉన్న మిగతా వారికి శిశుపాలుడి నీచ స్వభావాన్ని పూర్తిగా అర్థమయ్యేలా చేశాడు. ఒకవేళ కృష్ణుడు మధ్యలోనే అడ్డుకొని ఉంటే శిశుపాలుడి వికృత రూపం పూర్తిగా బయట పడేది కాదేమో అంటే మౌనం అనేది ఒక అద్దం లాంటిది. ఎవరో మనల్ని తిడుతున్నప్పుడు మనం మౌనంగా ఉంటే ఆ తిట్లు తిరిగి వారికే తగులుతాయి.

(07:16) సభలో అందరూ శిశుపాలుడిని అసహించుకోవడం మొదలు పెట్టారు. ఎంత పొగరు ఇతనికి సాక్షాత్తు దేవాది దేవుడిని ఇంతలా నిందిస్తుంటే ఆయన ఎంత ఓర్పుతో భరిస్తున్నాడు అని అందరూ కృష్ణుడి గొప్పతనాన్ని కీర్తించడం మొదలు పెట్టారు. శత్రువు మనల్ని తగ్గించాలని చూసినప్పుడు మన మౌనం మన స్థాయిని పెంచుతుంది అనడానికి ఇదే నిదర్శనం.

(07:40) అలా 99 తప్పులు పూర్తయ్యాయి. శిశుపాలుడి గొంతు బొంగురుపోతుంది. కానీ అసూయ అనే విషం అతన్ని ఆగనివ్వడం లేదు. చివరికి వందో తప్పు కూడా చేశాడు. అప్పుడు కృష్ణుడు మాట్లాడాడు కానీ ఆ మాట గర్జనలా లేదు చాలా ప్రశాంతంగా ఉంది. శిశుపాల నీ తప్పులన్నీ పూర్తయ్యాయి. ఇకనైనా ఆపు అని హెచ్చరించాడు. అది హెచ్చరికలా లేదు ఒక తీర్పులా ఉంది.

(08:09) కానీ మూర్ఖుడైన శిశుపాలుడు ఆ చివరి అవకాశాన్ని కూడా వాడుకోలేదు. అప్పుడు ఏం జరిగిందో మనందరికీ తెలుసు. కృష్ణుడి చేతిలోని సుదర్శన చక్రం కాదు కృష్ణుడి మౌనం విడిచిన నిప్పుకనికల ఆ చక్రం దూసుకువచ్చి శిశుపాలుడి శిరస్సును ఖండించింది. ఇక్కడ శారీరకమైన వధ కంటే మానసికమైన విజయం ముఖ్యం. కృష్ణుడు ఆ వంద మాటల వరకు మౌనంగా ఉండటం వల్లే ఆ వధకు ధర్మబద్ధమైన ఆమోదం లభించింది.

(08:36) ఒకవేళ ఆయన ముందే చంపి ఉంటే పాపం ఏదో చిన్న మాటకు కృష్ణుడు చంపేసాడు అని జాలిపడేవారు ఉండేవారేమో కానీ ఇప్పుడు ఆ సభలో ఉన్న ప్రతి ఒక్కరు వీడికి జరగాల్సిన శాస్తే జరిగింది అని అనుకున్నారు. మౌనం మనకు న్యాయాన్ని చేకురుస్తుంది. మన పక్షాన ధర్మం ఉందని నిరూపించడానికి కొన్నిసార్లు వాదనలు అవసరం లేదు. కేవలం కాలం మరియు సహనం చాలు అయితే మౌనం అంటే కేవలం నోరు మూసుకోవడం మాత్రమేనా కాదు అది అంతకంటే లోతైన ప్రక్రియ మనసులో ఆలోచనల ప్రవాహాన్ని ఆపడమే నిజమైన మౌనం కృష్ణుడు గీతలో అర్జునుడికి చెప్పిన స్థిత ప్రజ కూడా ఇదే సుఖదున్హకాలలో లాభ నష్టాలలో జయాపజయాలలో సమబుద్ధితో ఉండటం

(09:24) మనం నిత్య జీవితంలో చూస్తుంటాం బాగా అరుస్తున్న వ్యక్తి కంటే చాలా సీరియస్ గా మౌనంగా కూర్చున్న వ్యక్తిని చూస్తేనే మనకు ఎక్కువ భయం వేస్తుంది. ఎందుకంటే అరుస్తున్న వాడి మనసులో ఏముందో మనకు తెలిసిపోతుంది. వాడు తన కోపాన్ని బయట పెట్టేస్తున్నాడు. కానీ మౌనంగా ఉన్నవాడి మనసులో ఏ వ్యూహం ఉందో ఏ ఆలోచన ఉందో ఎవరికీ తెలియదు.

(09:49) ఆ తెలియనితనమే శత్రువును భయపెడుతుంది. కౌరవ సభలో ద్రౌపది వస్త్రాపహరణం జరుగుతున్నప్పుడు కూడా భీష్ముడు ద్రోణుడు వంటి పెద్దలు మౌనంగా ఉన్నారు. కానీ అది చేతకాని మౌనం అది అధర్మానికి సహకరించిన మౌనం కానీ కృష్ణుడిది యోగ మౌనం అది ధర్మాన్ని స్థాపించడానికి వాడుకునే ఆయుధం ఈ రెండింటికీ చాలా తేడా ఉంది. మన మౌనాన్ని ఆశ్రయించాల్సింది మన స్వార్థం కోసం కాదు ధర్మం కోసం అసలు శత్రువులను మౌనంతో జయించడం అంటే వారిని చంపడం కాదు వారిలోని శత్రుత్వాన్ని చంపడం లేదా వారిని ఉనికి లేకుండా చేయడం మీరు గమనించారా మీరు ఎవరితోనైనా గొడవ పడుతున్నప్పుడు మీరు మౌనంగా ఉండిపోతే అవతలి వ్యక్తికి తన గొంతు

(10:37) తానే వినబడి చిరాకు వస్తుంది. నేను ఇన్ని అంటున్న వీడు ఏమి అనడం లేదేంటి అని వాడికి అయోమ్యయం మొదలవుతుంది. ఆ అయోమ్యంలో వాడు తప్పులు చేస్తాడు. ఆ తప్పులే వాడి పతనానికి నాంది పలుకుతాయి. ఇంకొక ఉదాహరణ తీసుకుందాం. కురుక్షేత్ర యుద్ధం ప్రారంభానికి ముందు అర్జునుడు విషాదంలో మునిగిపోయాడు. నేను నా తాతలను గురువులను సోదరులను చంపలేను నాకు ఈ రాజ్యం వద్దు అని గాండివాన్ని పక్కన పడేసి రథంపై కూలబడిపోయాడు.

(11:11) ఆ సమయంలో కృష్ణుడు వెంటనే ఉపదేశం మొదలు పెట్టలేదు. అర్జునుడు తన ఆవేదననంతా తన భయాన్నంతా తన సందేహాలనంతా బయట పెట్టే వరకు కృష్ణుడు చిరునవ్వుతో మౌనంగా విన్నాడు. మొదటి అధ్యాయం మొత్తం అర్జునుడి విషాద యోగం అయితే అందులో కృష్ణుడు మాట్లాడినది చాలా తక్కువ. అర్జునుడు పూర్తిగా ఖాళీ అయిపోయి శిష్యస్తేహం సాధి మాంత్వం ప్రపన్నం నేను నీ శిష్యుడిని నన్ను నడిపించు కృష్ణ అని శరణాగతి కోరే వరకు కృష్ణుడు వేచి చూశడు.

(11:39) ఎప్పుడైతే అర్జునుడు మౌనంగా మారాడో అప్పుడు కృష్ణుడు ధ్యానాన్ని బోధించడం మొదలు పెట్టాడు. దీనిని బట్టి మనకు అర్థమయ్యేది ఏమిటంటే ఎదుటివారిని మార్చడానికి కూడా మౌనం ఒక సాధనం. వినే ఓపిక ఉంటేనే చెప్పే అర్హత వస్తుంది. అయితే ఈ మౌనంలో కూడా రకాలు ఉన్నాయి. తామసిక మౌనం రాజసిక మౌనం సాత్విక మౌనం మనం కోపంతో అలకతో మాట్లాడకుండా ఉంటే అది తామసిక మౌనం ఇది మనకు ఎదుటివారికి ఇద్దరికీ హాని చేస్తుంది.

(12:15) ఇక భయంతోనో ఏదో ఆశించి వ్యూహాత్మకంగాను ఉండేది రాజసిక మౌనం కానీ ధ్యానంతో ప్రశాంతతో దైవ చింతనతో ఉండేదే సాత్విక మౌనం కృష్ణుడు ఆచరించినది మనకు బోధించినది ఈ సాత్విక మౌనాన్నే శత్రువులను జయించడానికి మౌనం ఎలా ఉపయోగపడుతుందో మానసిక శాస్త్రం పరంగా కూడా చూద్దాం. ఎవరైనా మిమ్మల్ని దూషించినప్పుడు వారి ఉద్దేశం మిమ్మల్ని బాధ పెట్టడం. మీరు బాధపడి ఏడ్చి లేదా తిరిగి తిడితే వారి లక్ష్యం నెరవేరినట్లే వారు గెలిచినట్లే కానీ మీరు ఏ భావం చూపించకుండా ఒక రాయిలా లేదా ఒక నిర్మలమైన నీటి కొలనులా ఉండిపోతే వారి బాణం లక్ష్యం తప్పినట్లే ఆ బాణం తిరిగ వారి గుండెకే గుచ్చుకుంటుంది. నా

(13:00) మాటలకు విలువ లేదా నా కోపానికి అర్థం లేదా అనే న్యూనత భావం వారిలో మొదలవుతుంది. ఇప్పుడు అసలైన రహస్యంలోకి వెళ్దాం. కృష్ణుడు అంటాడు కదా అని నేనే అంతా నాలోనే ఉంది అని మరి ఆ కృష్ణుడి తత్వాన్ని మనం ఎలా అలవర్చుకోవాలి ఉదయం లేచిన దగ్గర నుండి రాత్రి పడుకునే వరకు మనం ఎన్నో అనవసరమైన మాటలు మాట్లాడుతుంటాం.

(13:27) ఆ మాటల ద్వారా మన శక్తిని ఎంత వృధా చేసుకుంటున్నామో మనకు తెలియదు. వాక్శక్తి అనేది ప్రాణశక్తితో సమానం. ఋషులు మునులు సంవత్సరాల తరబడి మౌనవ్రతం చేసేది ఎందుకు వారి తపోశక్తిని పెంచుకోవడానికే కదా మనం కూడా మనలోని ఆత్మశక్తిని పెంచుకోవాలంటే రోజులో కొంత సమయమైనా మౌనంగా ఉండటం అలవాటు చేసుకోవాలి. కానీ ఇక్కడ ఒక చిక్కు ప్రశ్న ఉంది. అధర్మం జరుగుతున్నప్పుడు కూడా మౌనంగా ఉండాలా ద్రౌపదికి అన్యాయం జరుగుతున్నప్పుడు సభలో ఉన్న పెద్దలంతా మౌనంగా ఉన్నారు కదా మరి అది తప్పు కదా అవును అది ముమ్మాటికి తప్పే అందుకే కృష్ణుడు ఆ మౌనాన్ని ఖండించాడు.

(14:08) మరి ఎప్పుడు మౌనంగా ఉండాలి ఎప్పుడు గొంతు ఎత్తాలి ఈ రెండింటి మధ్య ఉన్న సన్నని గీతను గుర్తించడమే వివేకం. మన స్వార్థం కోసం మన భద్రత కోసం మౌనంగా ఉంటే అది పిరికితనం కానీ ధర్మం కోసం సత్యం నిలబడటం కోసం సరైన సమయం కోసం వేచి చూస్తూ ఉండే మౌనం ధైర్యం. ఈ వ్యత్యాసాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి మహాభారతంలోనే మరొక అద్భుతమైన ఉదాహరణ ఉంది.

(14:36) రాయబార సమయంలో కృష్ణుడు కోరవ సభకు వెళ్తాడు. అక్కడ దుర్యోధనుడు కృష్ణుడిని బంధించడానికి ప్రయత్నిస్తాడు. అప్పుడు కృష్ణుడు కోప్పడలేదు. కేవలం తన విశ్వరూపాన్ని ప్రదర్శించాడు. ఆ విశ్వరూపం ముందు శబ్దాలన్నీ చిన్నబోయాయి. అందరూ నోర్లు వెళ్ళబెట్టి చూడటం తప్ప ఒక్క మాట కూడా మాట్లాడలేకపోయారు. అది మౌనం యొక్క ఉగ్ర రూపం అంటే మీ మౌనం ఎంత బలంగా ఉండాలంటే అది ఎదుటివాడిని నోరు ఎత్తకుండా చేయాలి.

(15:08) శత్రువులపై విజయం సాధించడానికి కృష్ణుడు చెప్పిన మరో సూత్రం ఉపేక్ష అంటే పట్టించుకోకపోవడం ఇది మోనల్లో ఒక భాగం దుర్యోధనుడు ఎన్ని కుట్రలు పన్నినా కృష్ణుడు వాటిని పెద్దగా పట్టించుకున్నట్లు కనిపించేవాడు కాదు. లక్క ఇంటి నుండి పాండవులు తప్పించుకున్నప్పుడు గాని విషాహారం పెట్టినప్పుడు గాని కృష్ణుడు కోరవులపై యుద్ధం ప్రకటించలేదు.

(15:32) ఆ విషయాన్ని అక్కడితో వదిలేసి పాండవులను సురక్షితంగా ఉంచడం పైనే దృష్టి పెట్టాడు. ఈ ఉపేక్ష వైఖరి కోరవులకు మరింత కడుపు మంటను తెప్పించేది. నిజానికి మన జీవితంలో మనశశాంతిని కోల్పోయేలా చేసేది మన శత్రువులు కాదు వారి పట్ల మనకున్న అతిస్పందన. ఎవరైనా ఒక మాట అనగానే దాన్ని 10 రోజులు తలచుకుని బాధపడతాం. అంటే ఆ శత్రువు మన పక్కన లేకపోయినా మన తలలో తిష్ట వేసుకొని కూర్చున్నాడు అన్నమాట వాడిని మన తలలో నుండి బయటకు పంపాలంటే ఉన్న ఏకేక మార్గం మౌనం ఆలోచనల పట్ల మౌనం వహించడం ఎప్పుడైతే నువ్వు ఆ విషయాన్ని గురించి ఆలోచించడం మానేస్తావో అప్పుడే నువ్వు ఆ శత్రువుపై

(16:15) నిజమైన విజయం సాధించినట్లు అయితే యుద్ధరంగంలో బాణాలు దూసుకు వస్తుంటే మౌనంగా కూర్చుంటే చనిపోతాం కదా అక్కడ కృష్ణుడు అర్జునుడు ని యుద్ధం చేయమనే చెప్పాడు కదా మరి ఈ మౌనం సిద్ధాంతం అక్కడ ఎలా వర్తిస్తుంది? ఇక్కడే మనం కృష్ణుడి గీతాసారాన్ని లోతుగా చూడాలి. యుద్ధం చేయి కానీ ఫలితం పట్ల సంఘం లేకుండా చేయి అన్నాడు అంటే బయట యుద్ధం జరుగుతున్న లోపల మాత్రం ప్రశాంతమైన మౌనం ఉండాలి.

(16:46) చేతులు బాణాలు వేస్తున్న మనసు మాత్రం నిశ్చలంగా [సంగీతం] ధ్యానంలో ఉన్నట్లు ఉండాలి. అప్పుడే ఆ బాణానికి గురి తప్పదు. శత్రువులను ఎదుర్కోవడానికి మూడు మార్గాలు ఉన్నాయి. ఒకటి వాడి స్థాయికి దిగ వాడితో పోరాడటం రెండు వాడికి భయపడి పారిపోవడం మూడు కృష్ణుడు చూపిన మార్గం మోనంతో చిరునవ్వుతో వాడి అజ్ఞానాన్ని వాడికే వదిలేసి మన పని మనం చేసుకుపోవడం మీరు గమనించండి బురదలో రాయి వేస్తే ఆ బురద మన మీదే పడుతుంది.

(17:20) అందుకే తెలివైనవాడు ఆ బురదను చూసి పక్కకు తప్పుకుంటాడు లేదా మౌనంగా వెళ్ళిపోతాడు. అది ఓటమి కాదు వివేకం కానీ ఈ మౌనాన్ని పాటించడం అంత సులభమా కోపం నశాలానికి ఎక్కినప్పుడు మౌనంగా ఉండగలమా మనల్ని అందరూ వేలెత్తి చూపిస్తుంటే ఏమి మాట్లాడకుండా ఉండగలమా ఇది సాధ్యం కావాలంటే ఒక గొప్ప సాధన కావాలి. కృష్ణుడు ఆ సాధనను ఎలా చేయాలో మనసును ఎలా అదుపులో ఉంచుకోవాలో చాలా స్పష్టంగా చెప్పాడు.

(17:52) ఆ రహస్యాలు తెలిస్తే ఇక ఏ శత్రువు మిమ్మల్ని ఓడించలేడు. ఈ ప్రయాణంలో మనం చాలా దూరం వచ్చాం. మౌనం అంటే ఏమిటి? శిశుపాలుడి విషయంలో కృష్ణుడు దాన్ని ఎలా ప్రయోగించాడు? అసలు నిజమైన విజయం అంటే ఏమిటి అనేది చూసాం. కానీ ఇది కేవలం ఆరంభం మాత్రమే. మోనల్లో ఇంకా ఎన్నో లోతున పొరలు ఉన్నాయి. శత్రువు మనల్ని శారీరకంగా కాకుండా మానసిక యుద్ధంలో ఇరికించినప్పుడు ఏం చేయాలి? మన సొంత వాళ్లే మనకు శత్రువులుగా మారినప్పుడు అంటే మన ఇంట్లోనే కురుక్షేత్రం జరుగుతున్నప్పుడు ఈ మోనాన్ని ఆయుధంగా ఎలా వాడాలి అన్నింటికంటే ముఖ్యంగా కలియుగంలో ఈ కృష్ణ తత్వాన్ని మనం ఎలా ఆచరించాలి ఇవన్నీ రాబోయే భాగాల్లో ఇంకా

(18:35) వివరంగా తెలుసుకుందాం. అయితే ఇక్కడ ఒక ఆసక్తికరమైన ప్రశ్న మిగిలి ఉంది. కృష్ణుడు అర్జునుడికి యుద్ధం చేయమని చెప్పాడు. కానీ తాను మాత్రం ఆయుధం పట్టనని ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. ఎందుకు ఆయుధం పట్టని కృష్ణుడి మౌనం గాండీవం పట్టిన అర్జునుడి కంటే ఎందుకు శక్తివంతమైనది ఆ నిశశబ్ద సారధి ఆ రథం పగ్గాలను పట్టుకొని కురుక్షేత్రం మధ్యలో కూర్చుని ఒక్క మాట కూడా మాట్లాడకుండా కొన్ని సందర్భాల్లో యుద్ధగతిని ఎలా మార్చేసాడు ఆ ఉత్కంభరితమైన భట్టాలను కృష్ణుడి మౌనంలోని అసలైన మాయాజాలాన్ని మనం తదుపరి భాగంలో విశ్లేషించుకోబోతున్నాం.

(19:13) శత్రువు ఊహకు కూడా అందని ఆ వ్యూహం ఏమిటి అది వింటే మీ రోమాలు నిక్కబడుచుకోవడం ఖాయం. కురుక్షేత్ర యుద్ధభూమిలో ఆయుధం పట్టని కృష్ణుడు ఆయుధధారి అయిన అర్జునుడి కంటే ఎందుకు శక్తివంతుడయ్యాడు అనే ప్రశ్నకు సమాధానం దొరకాలంటే మనం సారథి అనే పదానికి ఉన్న నిజమైన అర్థాన్ని తెలుసుకోవాలి. యుద్ధం చేసేవాడికి కేవలం తన ఎదురుగా ఉన్న శత్రువు మాత్రమే కనిపిస్తాడు.

(19:42) అతని దృష్టి అంతా బాణం ఎక్కడ వేయాలి శత్రువు బాణాన్ని ఎలా అడ్డుకోవాలి అనే దాని మీదే ఉంటుంది. కానీ రథాన్ని నడిపే సారథికి యుద్ధభూమి మొత్తం కనిపిస్తుంది. ఎటువైపు నుండి ప్రమాదం వస్తుంది. రథాన్ని ఎటు తిప్పితే విజయం దక్కుతుంది అనేది కేవలం సారధికి మాత్రమే తెలుసు. శ్రీకృష్ణుడు ఆ యుద్ధంలో సారథిగా మారడం వెనుక ఉన్న పరమార్థం ఇదే. ఆయన మాటలతో కాకుండా తన చేతిలోని పగ్గాలతో యుద్ధాన్ని శాసించాడు.

(20:11) ఇక్కడ పగ్గాలు అంటే కేవలం గుర్రాలను కట్టేవి మాత్రమే కాదు అవి మన ఇంద్రియాలకు ప్రతీక మన ఆవేశాన్ని [సంగీతం] మన కోపాన్ని మన భయాన్ని అదుపులో ఉంచుకునే శక్తి ఆ మూన సాక్షికి మాత్రమే ఉంటుంది. కృష్ణుడు అర్జునుడికి చెప్పిన గీతలో కూడా ఇదే విషయాన్ని బోధించాడు. శరీరం ఒక రథం ఆత్మరథికుడు బుద్ధి సారధి మనసు పగ్గాలు ఇంద్రియాలు గుర్రాలు యుద్ధం జరిగేటప్పుడు కృష్ణుడు చాలా సందర్భాల్లో మౌనంగానే ఉన్నాడు.

(20:42) భీష్ముడు బాణాల వర్షం కురిపిస్తుంటే అర్జునుడు తట్టుకోలేక విలవిలలాడుతుంటే కూడా కృష్ణుడు తొందరపడి ఏమీ మాట్లాడలేదు. కేవలం సమయం కోసం వేచి చూశడు. ఎప్పుడైతే భీష్ముడిని పడగెట్టడానికి శిఖండిని ముందు పెట్టాలో ఆ ఒక్క ఆలోచనను సరైన సమయంలో మౌనంగా అమలు చేశాడు. దీనిని బట్టి మనం నేర్చుకోవాల్సిన పానియం ఏమిటంటే శత్రువు బలాన్ని చూసి భయపడకూడదు.

(21:07) వాడి బలహీనత ఎక్కడుందో నిశశబ్దంగా గమనించాలి. అరుస్తూ యుద్ధం చేసేవాడు తన శక్తిని కోల్పోతాడు. కానీ మౌనంగా గమనించేవాడు శత్రువు శక్తిని అంచనా వేస్తాడు. మరొక ఆసక్తికరమైన సంఘటనను గుర్తు చేసుకుందాం. యుద్ధానికి ముందు దుర్యోధనుడు అర్జునుడు [సంగీతం] ఇద్దరు కృష్ణుడి సాయం కోరడానికి ద్వారకకు వెళ్తారు. అప్పుడు కృష్ణుడు నిద్రపోతున్నట్లు నటిస్తుంటాడు.

(21:30) దుర్యోధనుడు అహంకారంతో కృష్ణుడి తలవైపు కూర్చుంటాడు. అర్జునుడు వినయంతో కాళ్ళ దగ్గర నిలబడతాడు. కృష్ణుడు కళ్ళు తెరిచి చూడగానే మొదట అర్జునుడు కనిపిస్తాడు. ఇక్కడ కృష్ణుడి మూన నాటకం మొదలైంది. ఇద్దరికీ సాయం చేయాలి కాబట్టి ఒకవైపు తన సైన్యం మరోవైపు ఆయుధం పట్టని తాను ఉంటానని ఎంచుకోమని అడుగుతాడు. దుర్యోధనుడు ఏమాత్రం ఆలోచించకుండా మౌనంగా ఉండే కృష్ణుడు నాకెందుకు గొడవ చేయడానికి యుద్ధం చేయడానికి లక్షల మంది సైన్యం కావాలి అని ఆశపడ్డాడు.

(22:06) కానీ అర్జునుడు మాత్రం నాకు ఆ నిశశబ్ద దైవం చాలు అని కృష్ణుడిని కోరుకున్నాడు. అక్కడ దుర్యోధనుడు చేసిన తప్పే మనలో చాలామంది చేస్తుంటారు. శత్రువులను జయించడానికి మనకు మనుషుల బలం ధన బలం కండ బలం కావాలని అనుకుంటాం. కానీ అర్జునుడికి తెలుసు యుద్ధం గెలవాల్సింది చేతులతో కాదు బుద్ధితో అని ఆ బుద్ధి స్థిరంగా ఉండాలంటే పక్కన కృష్ణుడి వంటి నిస్సలమైన శక్తి ఉండాలని ఫలితం మనందరికీ తెలిసిందే అక్షోహీనుల సైన్యం ఉన్న దుర్యోధనుడు ఓడిపోయాడు.

(22:40) ఒక్కడు ఆయుధం పట్టని కృష్ణుడు పక్కన ఉన్నందుకు పాండవులు గెలిచారు. అంటే శబ్దం చేసే సైన్యం కంటే మౌనంగా నడిపించే నాయకుడు గొప్పవాడు. మన జీవితంలో కూడా సమస్యలు వచ్చినప్పుడు నలుగురిని వెంటేసుకుని గొడవకు వెళ్ళడం కంటే ఒక్కడివే అయినా స్థిరమైన మనసుతో మౌనమైన వ్యూహంతో అడుగు వేస్తే విజయం నీదే అవుతుంది. శత్రువుకు నీ బలం ఎంతో తెలియకూడదు.

(23:07) దుర్యోధనుడికి చివరివరకు కృష్ణుడి మాయ అర్థం కాలేదు. ఎందుకంటే కృష్ణుడు తన వ్యూహాలను మాటల్లో ఎప్పుడూ బయట పెట్టలేదు. మౌనం అనేది ఒక కవచం లాంటిది. కర్ణుడు కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో అడుగు పెట్టినప్పుడు అతనికి కృష్ణుడి మీద చాలా కోపం ఉంది. కానీ కృష్ణుడు కర్ణుడి పుట్టుక రహస్యాన్ని చాలా కాలం పాటు మౌనంగా దాచిపెట్టాడు. కర్ణుడు కుంతిదేవి పెద్ద కొడుకు అనే నిజాన్ని కృష్ణుడు ఎప్పుడో గ్రహించాడు.

(23:36) కానీ దాన్ని అప్పుడే బయట పెట్టలేదు. ఎందుకంటే కొన్ని నిజాలు అకాలంలో బయట పడితే అనర్థాలు జరుగుతాయి. కృష్ణుడు ఆ నిజాన్ని తన గుండెల్లోనే దాచుకొని సరిగ్గా యుద్ధానికి ముందు రాయిభారం విఫలమైన తర్వాత కర్ణుడిని ఏకాంతంగా కలిసి ఆ నిజాన్ని చెప్పాడు. ఇక్కడ కృష్ణుడి మౌనం ఒక ఆయుధంగా మారింది. యుద్ధానికి ముందు కర్ణుడి మానసిక స్థైర్యాన్ని దెబ్బతీయడానికి ఆ నిజాన్ని అప్పుడే బయట పెట్టాడు.

(24:03) నువ్వు పాండవుల సోదరుడివి అని చెప్పగానే కర్ణుడి మనసులో వైరాగ్యం మొదలైంది. తన తమ్ముళ్ళన నేను చంపాల్సింది అనే ఆవేదన మొదలైంది. ఆవేదనే యుద్ధంలో కర్ణుడిని బలహీనపరిచింది. చూసారా కృష్ణుడు బాణం వేయలేదు కత్తి తిప్పలేదు. కేవలం సరైన సమయం వరకు ఒక నిజాన్ని మౌనంగా దాచి అవసరమైనప్పుడు దాన్ని ప్రయోగించాడు. మనకు శత్రువుల రహస్యాలు తెలిసినప్పుడు వాటిని వెంటనే బయట పెట్టి ఆనందం పొందకూడదు.

(24:35) ఆ రహస్యాన్ని మౌనంగా భద్రపరుచుకోవాలి. సమయం వచ్చినప్పుడు అది బ్రహ్మాస్త్రంలా పనిచేస్తుంది. శత్రువులను మౌనంతో జయించడం అంటే వారిని అయోమయంలో పడేయడం దీనికి ఒక అద్భుతమైన ఉదాహరణ కాలయవనుడి వధ. జరాసంధుడు పదే పదే మధురపై దండయాత్ర చేస్తుంటే కృష్ణుడు విసిగిపోయి మధుర ప్రజలను ద్వారకకు తరలిస్తాడు. ఆ సమయంలో కాలేవనుడు అనే రాక్షసుడు కృష్ణుడిని చంపడానికి వస్తాడు.

(25:08) వాడు అజయుడు వాడిని ఆయుధాలతో చంపలేమని కృష్ణుడికి తెలుసు అప్పుడు కృష్ణుడు ఏం చేశాడు యుద్ధం చేయలేదు కనీసం వాడిని ఒక్క మాట కూడా అనలేదు. కేవలం మౌనంగా పారిపోతున్నట్లు నటించాడు. రణరంగం నుండి పారిపోతున్న కృష్ణుడిని చూసి కాలేవనుడు వీడు పెరికివాడు అని నవ్వి వెంబడించడం మొదలు పెట్టాడు. కృష్ణుడు అతన్ని ఒక చీకటి గుహలోకి తీసుకు వెళ్ళాడు. ఆ గుహలో ముచికుందుడు అనే రాజుగాయ నిద్రలో ఉన్నాడు.

(25:38) కృష్ణుడు నిశశబ్దంగా వెళ్లి ముచికుందుడి వెనుక దాక్కున్నాడు. కాలేవనుడు గుహలోకి వచ్చి నిద్రపోతున్న ముచ్చికుందుడిని చూసి కృష్ణుడే అనుకని తన్ని లేపాడు. ముచ్చికుందుడికి ఒక వరం ఉంది. నిద్ర నుండి లేవగానే ఎవరిని చూస్తే వారు కాలి బూడిద అవుతారు. అతను కళ్ళు తెరవగానే కాలేవనుడు భస్మమైపోయాడు. ఈ కథలో కృష్ణుడు చేసిన యుద్ధం ఏంటి? సున్నా.

(26:05) ఆయన చేసింది కేవలం మౌనంగా శత్రువును తప్పు దారి పట్టించడమే. శత్రువు బలం మనకంటే ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు వాడితో నేరుగా తలపడకూడదు. మన మౌనంతో మన కదలికలతో వాడిని బోల్తా కొట్టించాలి. కాలేవనుడి అహంకారమే వాడిని ఆ గుహలోకి నడిపించింది. కృష్ణుడు ఒక్క మాట మాట్లాడి ఉంటే కాలేవనుడు జాగ్రత్త పడేవాడేమో కానీ కృష్ణుడు ఏమి మాట్లాడకుండా పారిపోవడం వల్ల వాడు విచక్షణ కోల్పోయాడు.

(26:34) మన జీవితంలో కూడా మనల్ని ఇబ్బంది పెట్టే బలవంతులు ఉంటారు. వారితో గొడవ పడకుండా మౌనంగా పక్కకు తప్పుకుని వారి కర్మకు వారిని వదిలేస్తే కాలమే వారిని శిక్షిస్తుంది. ముచుకుందుడు ఇక్కడ కాలానికి కర్మకు ప్రతీక కృష్ణుడి పెదవులపై ఉండే ఆ చిరునవ్వు కూడా మోనలో ఒక భాగమే ఆ నవ్వుకు అర్థం ఎవరికీ తెలియదు. అది వెటకారమా ప్రేమనా జాలినా శత్రువులకు ఆ నవ్వును చూస్తే పిచ్చెక్కుతుంది.

(27:06) కురుక్షేత్రంలో జయద్రతుడిని చంపడానికి అర్జునుడు ప్రతిజ్ఞ చేసినప్పుడు సూర్యాస్తమయం దగ్గర పడుతోంది. కౌరవులందరూ అర్జునుడు ఓడిపోతాడని ఆత్మహుతి చేసుకుంటాడని సంబరపడిపోతున్నారు. ఆ సమయంలో కూడా కృష్ణుడు చిరునవ్వుతోనే ఉన్నాడు. ఆ నవ్వు చూసి కౌరవులకు అనుమానం వచ్చింది. సూర్యుడు అస్తమిస్తున్నాడు కదా వీడు ఎందుకు నవ్వుతున్నాడు ఏదో మాయ జరగబోతుంది అని భయపడ్డారు.

(27:34) ఆ భయం నిజమే అయింది. కృష్ణుడు తన మాయతో సూర్యుడిని కాసేపు మరుగున పరిచాడు. చీకటి పడిందని నమ్మి జయద్రథుడు బయటకు వచ్చాడు. అప్పుడు కృష్ణుడు మళ్ళీ సూర్యుడిని వెలికి తెచ్చాడు. క్షణాల్లో అర్జునుడు జయద్రథుడి తల నరికాడు. ఇక్కడ కూడా కృష్ణుడు శత్రువులను తన మోనంతో తన మాయతో భ్రమలో ఉంచాడు. శత్రువు మనల్ని చూసి నవ్వాలి అని కోరుకుంటాడు.

(28:01) కానీ మనం నవ్వితే వాడు తట్టుకోలేడు. కష్టాల్లో ఉన్నప్పుడు శత్రువులు చుట్టుముట్టినప్పుడు ఏడవకండి భయపడకండి కృష్ణుడిలా ఒక్క చెరునవ్వు నవ్వండి. మీ నవ్వు వారి విజయాన్ని ప్రశ్నార్థకం చేస్తుంది. అయితే ఈ మౌనం కేవలం బయట శత్రువుల కోసమేనా మన ఇంట్లో మన కుటుంబంలో ఉండే సమస్యల మాటఏమిటి కొన్నిసార్లు మన సొంతవాళ్లే మనకు శత్రువులుగా మారుతుంటారు.

(28:28) మహాభారతం మొత్తం దాయాదుల పోరే కదా ధృతరాష్ట్రుడు కృష్ణుడికి బంధువే కానీ అతను తన కొడుకు వ్యామోహంలో పడి ధర్మాన్ని మరిచాడు. అప్పుడు కృష్ణుడు ధృతరాష్ట్రుడితో వాదించలేదు. ఎందుకంటే గుడ్డివాడికి అర్థం చూపించడం ఎంత వృధానో మూర్ఖుడికి నీతి చెప్పడం కూడా అంతే వృధ అని కృష్ణుడికి తెలుసు. మన కుటుంబంలో ఎవరైనా మనల్ని అపార్థం చేసుకొని నిందిస్తుంటే మనం ఆవేశపడి వివరణ ఇవ్వకూడదు.

(28:56) బంధాల్లో వచ్చే గొడవల్లో మౌనం ఒక దివ్య ఔషధం. ఒకరు అరుస్తున్నప్పుడు మరొకరు మౌనంగా ఉంటే ఆ గొడవ అక్కడితో ఆగిపోతుంది. అలా కాకుండా ఇద్దరు అరిస్తే అది మహాభారత యుద్ధం అవుతుంది. కృష్ణుడు పాండవులకు కౌరవులకు మధ్య రాజి కుదర్చడానికి వెళ్ళినప్పుడు దుర్యోధనుడు అతన్ని అవమానించిన కృష్ణుడు సమయమనం కోల్పోలేదు. ఆ ఓర్పు వల్లనే పాండవుల పక్షాన న్యాయం ఉందని లోకానికి తెలిసింది.

(29:25) కృష్ణుడి జీవితం నుండి మనం నేర్చుకోవాల్సిన మరో ముఖ్యమైన మూనపాణ్యం సాక్షి భావం అంటే జరిగేదాన్ని కేవలం సాక్షిగా చూడటం సత్రజిత్తు అనే రాజు కృష్ణుడిపై సమంతకమణిని దొంగలించాడని నింద వేస్తాడు. సాక్షాత్తు దేవుడిపైనే దొంగ అనే నింద పడింది. అప్పుడు కృష్ణుడు కుమిలిపోలేదు. అందరిని పిలిచి నేను దొంగను కాదు అని మొత్తుకోలేదు. మౌనంగా ఆ మని ఎక్కడుందో వెతుక్కుంటూ అడవికి వెళ్ళాడు.

(29:52) జాంబవంతుడితో యుద్ధం చేసి మనిని తీసుకువచ్చి నింద వేసిన సత్రజిత్తుకే తిరిగి ఇచ్చాడు. నింద పడినప్పుడు మాటలతో కాకుండా చేతులతో సమాధానం చెప్పాలి అనడానికి ఇది గొప్ప ఉదాహరణ. సత్రజిత్తు సిగ్గుపడి తన కూతురు సత్యభామను కృష్ణుడికి ఇచ్చి వివాహం చేశాడు. ఒకవేళ కృష్ణుడు కోపంతో సత్రజిత్తును చంపి ఉంటే లేదా తిట్టి ఉంటే దొంగతనం చేసి దబాయిస్తున్నాడు అని లోకం అనుకునేది కానీ కృష్ణుడు మౌనంగా నిజాన్ని నిరూపించాడు.

(30:24) మన మీద ఎవరైనా తప్పుడు ప్రచారం చేస్తే కాలంనే కోర్టులో నిజమనే తీర్పు వచ్చే వరకు ఓపిక పట్టాలి. ఇంతవరకు మనం శత్రువులను వ్యక్తిగతంగా ఎలా ఎదుర్కోవాలో చూసాం. కానీ మనలో ఉన్న అతి పెద్ద శత్రువులు కామ, క్రోధ, లోభ మోహ మద మాత్సర్యాలు వీటిని మౌనంతో ఎలా జయించాలి కృష్ణుడు గోపికలతో రాసలీలలు ఆడిన ఆయన మనసు మాత్రం ఎప్పుడు నిశ్చలంగా ఒక యోగలా ఉండేది. అందుకే ఆయన్ని యోగరాజ్ అంటారు.

(30:56) మనసులో కోరికలు పుట్టినప్పుడు వాటిని తీర్చుకోవడానికి వెంపర్లాడకుండా వాటిని మౌనంగా గమనిస్తే అవి వాటంతటవే సమసిపోతాయి. శత్రువు అంటే కేవలం మనిషే కాదు ఒక పరిస్థితి కూడా శత్రువు కావచ్చు. ఉదాహరణకు మీరు ఒక పెద్ద అప్పులో కూరుకుపోయారు లేదా ఆరోగ్యం బాగోలేదు. అప్పుడు నాకే ఎందుకు ఇలా జరిగింది అని గగ్గోలు పెట్టడం వల్ల ఉపయోగం లేదు.

(31:23) ఆ పరిస్థితిని మౌనంగా స్వీకరించి దాని నుండి బయటపడే మార్గాన్ని అన్వేషించాలి. కృష్ణుడు పుట్టగానే జైలు గోడలు చంపడానికి చూస్తున్న మేనుమామ కంసుడు ఉప్పొంగుతున్న యమునా నది ఇన్ని సమస్యలు స్వాగతం పలికాయి కానీ ఆ శిశువు ఏడ్చాడా లేబ్ ఆ మౌనమే వసుదేవుడికి ధైర్యాన్ని ఇచ్చింది. ఇప్పుడు మనం ఒక లోతైన విషయాన్ని ఆలోచించాలి. మౌనం శక్తివంతమైనదే కానీ అది కొన్నిసార్లు ప్రమాదకరం కూడా కావచ్చు కదా అశ్వత్థామ నరోవా కుంజరోవా మనిషో ఏనుగో తెలియదు అని ధర్మరాజు చేత అబద్ధం చెప్పించినప్పుడు కృష్ణుడు దాన్ని సమర్థించాడు.

(32:04) కానీ అక్కడే ఉన్న పాండవులు మౌనంగా ఉండిపోయారు. ఆ మౌనం ద్రోణుడి మరణానికి కారణమైంది. అంటే ధర్మ సంస్థాపన కోసం కొన్నిసార్లు మౌనంగా ఉండాలి. మరికొన్నిసార్లు మౌనాన్ని వీడి సత్యాన్ని వక్రీకరించినా పర్వాలేదు అంటారా ఇది చాలా సంక్లిష్టమైన ధర్మ సూక్ష్మం. కృష్ణుడు ఆడిన ఈ నాటకంలో మౌనం యొక్క పాత్ర ఏమిటి? అసలు శత్రువును దెబ్బకొట్టడానికి నిశశబ్ద ప్రతికారం ఎలా తీర్చుకోవాలి ఇది చాలా ఆసక్తికరమైన అంశం.

(32:35) అరుస్తూ పగ తీర్చుకోవడం అందరికీ వచ్చు కానీ ఏమి తెలియనట్లు నటిస్తూ శత్రువు తన గోతిని తానే తీసుకునేలా చేయడం ఒక కళ. కృష్ణుడు ఆ కళ్ళలో దిట్ట శత్రువు మనల్ని రెచ్చబెట్టినప్పుడు మనం మౌనంగా ఉంటే వాడు మనల్ని చేతకాని వాళ్ళం అనుకుంటాడు. ఆ అపోహే వాడికి మృత్యువు అవుతుంది. జరాసంధుడిని భీముడితో చంపించేటప్పుడు కూడా కృష్ణుడు ఒక వ్యూహం పన్నాడు.

(33:00) బ్రాహ్మణుల వేషంలో వెళ్లి మౌనంగా భిక్ష అడిగారు. జరాసంధుడు మోసపోయి ద్వంద్వ యుద్ధానికి ఒప్పుకున్నాడు. అక్కడ కూడా కృష్ణుడు తన మౌన వేషధారణతో జరాసంధుడి మరణ శాసనాన్ని లికించాడు. మనకు అనిపిస్తుంది కృష్ణ నువ్వు దేవుడివి కదా నీకు ఇవన్నీ సాధ్యం [సంగీతం] కానీ మాకు సామాన్య మానవులం కదా మాకు ఇది ఎలా సాధ్యం అని కానీ కృష్ణుడు చెప్పింది దేవుడిగా కాదు ఒక మనిషిగా జీవించి చూపించాడు.

(33:33) మన శ్వాసలో మన ధ్యాసలో ఆ కృష్ణ తత్వాన్ని నింపుకుంటే మనకు కూడా ఆ స్థిత ప్రజనత వస్తుంది. తదుపరి భాగంలో మనం ఒక అద్భుతమైన ఎవరు పెద్దగా చర్చించని అంశాన్ని తెలుసుకోబోతున్నాం. శత్రువులు మనపై మంత్ర తంత్రాలు ప్రయోగించినప్పుడు లేదా మనపై కుట్రలు పన్నినప్పుడు మోన మంత్రం తో వాటిని ఎలా తిప్పికొట్టాలి కృష్ణుడు పాండవులను లాక్షా గృహం నుండి కాపాడినప్పుడు ఉపయోగించిన రహస్య సంకేత భాష గురించి మీకు తెలుసా విదురుడు కృష్ణుడి ప్రేరణతో పాండవులకు పంపిన ఆ మౌన సందేశాలు ఏమిటి అవి వారి ప్రాణాలను ఎలా కాపాడాయి అంతేకాదు మన నిత్య జీవితంలో మన ఆఫీసులోనో వ్యాపారంలోనో మన ఎదుగుదలను అడ్డు అండ్నే

(34:14) వారిని మనం ఒక్క మాట కూడా జారకుండా కేవలం మన ప్రవర్తనతో ఎలా చెక్ పెట్టాలి ఈ మూడురండే కురుక్షేత్రంలో కృష్ణ నీతిని ఎలా వాడాలో వచ్చే భాగంలో పూసగుచ్చినట్లు వివరిస్తాను. సిద్ధంగా ఉండండి. శత్రువు కంటపడకుండానే మనల్ని దెబ్బతీయాలని చూసినప్పుడు మనం కూడా వాడికి కనపడకుండానే తప్పించుకోవాలి. దీనికి మహాభారతంలో అత్యద్భుతమైన ఉదాహరణ లాక్షాగృహ దహనం.

(34:41) కౌరవులు పాండవుల కోసం లక్కతో ఒక ఇల్లు కట్టించారు. అది చూడటానికి చాలా అందంగా ఉంది. కానీ అది ఒక మరణ శాసనం కొంచెం నిప్పు తగిలిన క్షణాల్లో బూడిద అయిపోయే ప్రమాదకరమైన ఇల్లు అది ఈ కుట్ర విదురుడికి తెలిసింది. కానీ అతను బహిరంగంగా పాండవులకు చెప్పలేకపోయాడు. ఎందుకంటే అలా చెబితే కౌరవులు అప్రమత్తమై మరో మార్గంలో చంపడానికి ప్రయత్నిస్తారు.

(35:08) అప్పుడు విదురుడు ఒక విచిత్రమైన మార్గాన్ని ఎంచుకున్నాడు. పాండవులు ఆ ఇంటికి బయలుదేరుతున్నప్పుడు విదురుడు ధర్మరాజుతో ఒక నిగుజమైన భాషలో మాట్లాడాడు. చుట్టూ ఉన్న సైనికులకు గుజచారులకు ఆ భాష అర్థం కాలేదు. అడవిలో మంట పుట్టినప్పుడు భూమిలో బొరియలు చేసుకుని బ్రతికే ఎలుకలు ముళ్ళ పందులు మాత్రమే తప్పించుకోగలవు అని చెప్పాడు.

(35:33) అంటే అగ్ని ప్రమాదం నుండి తప్పించుకోవడానికి స్వరంగం మార్గమే శరణ్యం అని సంకేతం ఇచ్చాడు. ధర్మరాజుకు ఆ సంకేతం అర్థమైంది. మౌనంగా తల ఊపాడు. ఇక్కడ మనం గమనించాల్సింది ఏమిటంటే శత్రువు మనకోసం ఉచ్చు బిగించినప్పుడు మనం భయపడి అరవకూడదు. నాకు అన్యాయం జరుగుతోంది అని గొడవ చేయకూడదు. అలా చేస్తే శత్రువు తన పద్ధతిని మార్చుకుంటాడు.

(36:00) ధర్మరాజు ఆ లక్క ఇంట్లో ఉండని రోజులు తనకు ఏమి తెలియనట్లే ప్రవర్తించాడు. కౌరవులను నమ్ముతున్నట్లే నటించాడు. ఆ నమ్మకమే కోరవులను ఏమార్చింది. పాండవులు లోపల మౌనంగా స్వరంగం తవ్వుకున్నారు. సరైన సమయం చూసి ఆ ఇంటికి తామే నిప్పు పెట్టి శత్రువులకు దొరకుండా ఆ స్వరంగం గుండా తప్పించుకున్నారు. కౌరవులు పాండవులు చనిపోయారని సంబరపడ్డారు. శత్రువు మనల్ని చూసి వాడు అయిపోయాడు అని అనుకోవడమే మనకు నిజమైన రక్షణ కవచం మన అడుగుల చప్పుడు శత్రువుకు వినపడకూడదు.

(36:36) ఈ రోజుల్లో మనం పని చేసే చోట కూడా ఇలాంటి లాక్షా గృహాలు ఎన్నో ఉంటాయి. మనతోనే ఉంటూ మన వెనుక గోతులు తవ్వేవారు ఉంటారు. అలాంటి వారి కుట్రలు మనకు తెలిసినప్పుడు వారిని నిలదీయడం అవివేకం నాకు నీ కుట్ర గురించి తెలుసు అని చెబితే వాడు మరింత జాగ్రత్త పడతాడు. దానికి బదులుగా ఏమి తెలియనట్లు మౌనంగా ఉంటూ మన పని మనం చేసుకుంటూ ప్రమాదం వచ్చినప్పుడు తప్పించుకునే మౌన సరంగం మన దగ్గర ఉండాలి.

(37:06) శత్రువు మనల్ని మాటలతో రెచ్చగొడితే అది వేరు కానీ కుట్రలతో దెబ్బ కొట్టాలని చూస్తే మాత్రం మనం చాలా వ్యూహాత్మకంగా ఉండాలి. కృష్ణుడు ఎప్పుడూ శత్రువును తక్కువ అంచనా వేయలేదు. [సంగీతం] అలాగని అతిగా స్పందించలేదు. జరాసంధుడు 17 సార్లు దండెత్తిన కృష్ణుడు ఓర్పు వహించాడు. ఎందుకంటే ప్రతిసారి యుద్ధం చేయడం వల్ల సైన్యం నష్టపోతుంది. ప్రజలు ఇబ్బంది పడతారు.

(37:33) అందుకే 18 వసారి యుద్ధం చేయకుండా ద్వారకను సముద్రం మధ్యలో నిర్మించాడు. అది పారిపోవడం కాదు శత్రువుకు అందనంత ఎత్తుకు ఎదగడం మన జీవితంలో కూడా మన ఎదుగుదలను ఓర్వలేని వారు మన వ్యాపారాన్ని లేదా ఉద్యోగాన్ని దెబ్బతీయాలని చూస్తారు. అప్పుడు మనం వారితో గొడవ పెట్టుకుని కోర్టుల చుట్టూ పోలీస్ స్టేషన్ల చుట్టూ తిరగడం వల్ల మన సమయం ధనం వృధా అవుతాయి.

(37:58) దానికి బదులుగా మన నైపుణ్యాన్ని మన సామర్థ్యాన్ని పెంచుకొని వారికి అందనంత ఎత్తుకు వెళ్ళిపోవాలి. సముద్రం మధ్యలో ఉన్న ద్వారకను జరాసంధుడు ఏమి చేయలేకపోయాడు. అలాగే జానం మరియు మౌనం అనే సముద్రం మధ్యలో మీ మనసును ఉంచుకుంటే ఏ శత్రువు మిమ్మల్ని తాకలేడు. ఇక తంత్ర మంత్రాల ప్రస్తావన గురించి మాట్లాడుకుందాం. పూర్వం శత్రువులను నాశనం చేయడానికి అభిచార హోమాలు చేసేవారు.

(38:25) ఇప్పుడు అలాంటివి లేకపోవచ్చు కానీ దృష్టి అనేది ఉంది. నరుడి దృష్టికి నాపరాళ్లుు కూడా పగులుతాయి అంటారు. ఇతరుల అసూయ ద్వేషం మనపై ప్రతికూల తరంగాలను ప్రసరిస్తాయి. దీనికి కూడా కృష్ణుడు చెప్పిన విరుగుడు మౌనమే ఎవరైతే మీ గురించి చెడుగా మాట్లాడుతున్నారో వారి గురించి మీరు అస్సలు ఆలోచించకండి. మీరు వారి గురించి ఆలోచించిన మరుక్షణం వారిలో ఉన్న ఆ ప్రతికూల శక్తికి మీ మనసులో చోటు ఇచ్చినట్లే గాంధారి తన కళ్ళకు గంతలు కట్టుకొని ఉంటుంది.

(39:01) ఆమెకు గొప్ప తపోశక్తి ఉంది. కురుక్షేత్ర యుద్ధం చివరిలో ఆమె తన కొడుకు దుర్యోధనుడిని కాపాడుకోవడానికి ఒక నిర్ణయం తీసుకుంటుంది. నగ్నంగా నా ముందుకు రా నా కళ్ళ గంతలు విప్పి నిన్ను చూస్తాను నా చూపు పడిన చోట నీ శరీరం వజ్రంలా మారుతుంది అని చెబుతుంది. దుర్యోధనుడు సంతోషంగా బయలుదేరుతాడు. ఇది తెలిసిన కృష్ణుడు ఆ శక్తిని ఎలా అడ్డుకోవాలి గాంధారితో వాదనకు దిగితే ఆమె వినదు.

(39:28) దుర్యోధనుడిని ఆపితే వాడు ఆగడు. అప్పుడు కృష్ణుడు దారిలో దుర్యోధనుడిని కలుస్తాడు. ఎప్పటిలాగే చిరునవ్వుతో మౌనంగా ఒక వెటకారపు చూపు చూస్తాడు. అదేంటి బావా ఇంత పెద్దవాడివి అయ్యావు తల్లి ముందుకు అలా నగ్నంగా వెళ్ళడానికి సిగ్గుగా లేదా కనీసం తుంటే భాగమైనా కప్పుకో అని చిన్నగా సలహా ఇస్తాడు. కృష్ణుడు ఆజ్ఞాపించలేదు.

(39:54) కేవలం ఒక సందేహాన్ని వాడి బుర్రలో వదిలాడు. మూర్ఖుడికి కూడా పరువు ఉంటుంది కదా వెంటనే దుర్యోధనుడు ఆకులతో తన తుంటి భాగాన్ని కప్పుకొని వెళ్తాడు. గాంధారి కళ్ళు తెరిచి చూసినప్పుడు ఆకులు కప్పిన భాగం తప్ప మిగతా శరీరం వజ్రంలా మారుతుంది. సరిగ్గా ఆ బలహీనతే యుద్ధంలో అతని మరణానికి కారణం అవుతుంది. ఇక్కడ కృష్ణుడు చేసింది ఏమిటి? ఒక పెద్ద మంత్ర శక్తిని తపోశక్తిని కేవలం ఒక చిన్న మాటతో సమయస్ఫూర్తితో నిర్వీర్యం చేశాడు.

(40:27) శత్రువు ఎంత పెద్ద ప్లాన్ వేసినా అందులో ఏదో ఒక చిన్న లోపం ఉంటుంది. ప్రశాంతంగా మౌనంగా ఆలోచించే వాడికి మాత్రమే ఆ లోపం కనిపిస్తుంది. ఆవేశంలో ఉన్నవాడికి కళ్ళు మూసుకుపోతాయి. అందుకే కృష్ణుడు ఎప్పుడూ ప్రశాంతంగా ఉంటాడు. మనం ఉద్యోగాల్లో చూస్తుంటాం. పై అధికారి మనల్ని తిడుతుంటారు. లేదా తోటి ఉద్యోగా మన మీద చాడీలు చెబుతుంటాడు. అప్పుడు మనం వెంటనే రియాక్ట్ అయిపోయి మెయిల్స్ పెట్టడం గొడవ పడటం చేస్తాం.

(40:58) కానీ అలాంటప్పుడు ఒక్క క్షణం ఆగే కృష్ణుడిని తలచుకోండి. అవతలి వ్యక్తి ఎందుకు అలా చేస్తున్నాడు వాడి భయం ఏంటి వాడి బలహీనత ఏంటి అని మౌనంగా విశ్లేషించండి. మీ మౌనం వాడిని భయపెడుతుంది. వీడు ఏమి మాట్లాడటం లేదంటే ఏదో పెద్ద ప్లాన్ లో ఉన్నాడు అని వాడు కంగారు పడతాడు. ఆ కంగారులో వాడు తప్పు చేస్తాడు. ఆ తప్పే మీకు ఆయుధం అవుతుంది. శత్రువులను జయించడంలో ఉపవాసం కూడా ఒక రకమైన మౌనమే అంటే శారీరక ఉపవాసం కాదు మాటల ఉపవాసం వారానికి ఒక రోజైనా ఎవరితోనూ మాట్లాడకుండా ఫోన్ చూడకుండా కేవలం మీతో మీరు గడపండి.

(41:43) ఆ సమయంలో మీ ఆత్మశక్తి పెరుగుతుంది. ఎవరైతే మౌనాన్ని ఆశ్రయిస్తారో వారి మాటలకు మంత్ర శక్తి వస్తుంది. ఋషులు సపించినా దీవించిన అది వెంటనే ఎందుకు జరుగుతుంది ఎందుకంటే వారు అనవసరంగా మాట్లాడరు. వారి వాక్శక్తిని దాచుకుంటారు. మనం కూడా మన మాటలను పొదుపుగా వాడితే అవసరమైనప్పుడు మనం అనే ఒక మాట శత్రువు గుండెల్లో బాకుల దిగుతుంది. అర్జునుడికి కర్ణుడికి మధ్య జరిగిన యుద్ధంలో కూడా మౌనం పాత్ర ఉంది.

(42:13) కర్ణుడు గొప్ప వీరుడే కానీ అతనికి తన బల మీద కంటే అర్జునుడిని చంపాలనే కసి మీద ఎక్కువ ధ్యాస ఉంది. అతను యుద్ధం చేసేటప్పుడు చాలా అరుస్తాడు. ప్రగల్భాలు పలుకుతాడు. కానీ అర్జునుడు కృష్ణుడి సాహచర్యంలో ఉన్నాడు కాబట్టి చాలా నిశశబ్దంగా తన పని తాను చేసుకుపోతాడు. చివరికి కర్ణుడి రథం చక్రం భూమిలో కూరుకుపోయినప్పుడు కర్ణుడు ధర్మం గురించి మాట్లాడటం మొదలు పెడతాడు.

(42:38) అప్పుడు కృష్ణుడు మౌనాన్ని వీడి కర్ణుడు గతంలో చేసిన అధర్మాలను గుర్తు చేస్తాడు. ఇక్కడ ఒక ముఖ్యమైన విషయం మనం ఎప్పుడూ మౌనంగా ఉండకూడదు. శత్రువు ధర్మాన్ని వక్రీకరించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు అమాయకులను మోసం చేస్తున్నప్పుడు మౌనంగా ఉండటం పాపం అప్పుడు గొంతెత్తాలి కానీ ఆ గొంతులో ఆవేశం ఉండకూడదు సత్యం ఉండాలి. కృష్ణుడు కర్ణుడితో వాదించలేదు కేవలం నిజాలను అడిగాడు.

(43:08) ద్రౌపదిని అవమానించినప్పుడు నీ ధర్మం ఏమైంది? అభిమన్యుడిని ఒంటరిగా చంపినప్పుడు నీ ధర్మం ఏమైంది అని అడిగాడు. ఆ ప్రశ్నలకు కర్ణుడి దగ్గర సమాధానం లేదు. కర్ణుడి నోరు మూతపడింది. ఎప్పుడైతే శత్రువు దగ్గర సమాధానం ఉండదో అప్పుడే వాడు ఓడిపోయినట్లు శత్రువును మాటలతో కాకుండా వాడి మనస్సాక్షితో ఓడించాలి. వాడి తప్పును వాడికే తెలిసేలా చేయాలి.

(43:36) అది జరగాలంటే మనం ధర్మ మార్గంలో ఉండాలి. మనం తప్పు చేస్తూ ఎదుటివాడిని జయించలేము. కృష్ణుడు పాండవులకు ఎప్పుడు చెప్పేది ఇదే మీరు ధర్మాన్ని తప్పకండి ధర్మం మిమ్మల్ని కాపాడుతుంది. అరణ్యవాసంలో అజ్ఞాతవాసంలో పాండవులు పడిన కష్టాలు అన్నీ ఇన్ని కావు కానీ వారు ఓపికతో మౌనంగా ఆ కష్టాలను భరించారు. ఆ సహనమే వారికి అంతిమ విజయాన్ని ఇచ్చింది. మరొక కోణంలో ఆలోచిద్దాం.

(44:07) అసలు శత్రువు ఎందుకు ఏర్పడతాడు? మన ప్రవర్తన వల్లే కదా కొన్నిసార్లు మనం తెలియకుండానే ఎదుటివారిని నొప్పించి ఉంటాం. కృష్ణుడు శిశుపాలుడిని ఎప్పుడూ అవమానించలేదు. రుక్మిణిని వివాహం చేసుకునే సమయంలో కూడా శిశుపాలుడు అడ్డు వచ్చిన కృష్ణుడు అతన్ని చంపకుండా వదిలేశాడు. వీలైనంతవరకు శత్రువును మిత్రుడిగా మార్చుకోవడానికే ప్రయత్నించాలి.

(44:32) కుదరని పక్షంలో ఉపేక్షించాలి. అప్పటికీ హాని తలపెడితే అప్పుడు శిక్షించాలి. ఈ మూడు దశలు చాలా ముఖ్యం. చాలామంది మొదటి దశలోనే యుద్ధానికి దిగుతారు. అది తప్పు ఈ కలియుగంలో మనకు కృష్ణుడి వంటి సారధి [సంగీతం] ప్రత్యక్షంగా కనిపించకపోవచ్చు. కానీ మన అంతరాత్మ రూపంలో ఆయన ఎప్పుడూ మనతోనే ఉంటాడు. మనం ఏదైనా తప్పు చేయబోయే ముందు లోపలి నుండి ఒక చిన్న గొంతు హెచ్చరిస్తుంది.

(45:02) అదే కృష్ణుడి గొంతు మనం ఆ గొంతును వినకుండా బయట శబ్దాలను విని తప్పు చేస్తాం. ఆ అంతర్వాణిని వినాలంటే బయట శబ్దాలను తగ్గించాలి. అంటే మౌనాన్ని ఆశ్రయించాలి. శత్రువులను జయించడానికి రహస్యనం కూడా ఒక మార్గమని శాస్త్రాలు చెబుతున్నాయి. అంటే మనకు హాని చేసేవాడికి కూడా ఆపద వచ్చినప్పుడు ఎంతో కొంత సాయం చేయడం. ఇది వినడానికి వింతగా ఉండవచ్చు. కానీ కర్ణుడు దుర్యోధనుడు చనిపోయాక ధర్మరాజు వారికి అంత్యక్రియలు జరిపించాడు.

(45:34) ద్వేషం మనిషితో పాటే పోవాలి తప్ప అది కొనసాగకూడదు. ఎవరైతే శత్రువు పట్ల కూడా కరుణ చూపిస్తారో వారు దేవుడికి దగ్గరవుతారు. అప్పుడు దేవుడే వారి యుద్ధాన్ని తన భుజాలపై వేసుకుంటాడు. మీరు ఎప్పుడైనా గమనించారా బాగా అరుస్తున్న కుక్కను చూసి మనం భయపడతాం కానీ దాన్ని కొట్టడానికి రాయి వెతుకుతాం. కానీ పాము బుస కొట్టదు నిశశబ్దంగా ఉంటుంది.

(46:01) అందుకే పామును చూస్తే ఆమెడ దూరం పారిపోతాం. నిశశబ్దంలో ఉన్న భయం అది మీ వ్యక్తిత్వం అలా ఉండాలి. మీరు ఎవరిని కష్టపెట్టకూడదు కానీ ఎవరైనా మిమ్మల్ని కష్టపెట్టాలని చూస్తే మీ మౌనం వారిని భయపెట్టాలి. మీ కళ్ళలో ఒక తేజస్సు ఉండాలి. అది రావాలంటే నిత్యం సత్యం పలకాలి ధర్మాన్ని ఆచరించాలి. ఇప్పుడు మనం కథనలో చాలా కీలకమైన దశకు చేరుకున్నాం.

(46:30) శత్రువులను ఎదుర్కోవడం గురించి తెలుసుకున్నాం. కుట్రలను భగ్నం చేయడం గురించి తెలుసుకున్నాం. కానీ మన జీవితంలో ఎప్పుడో ఒకప్పుడు ఒక విచిత్రమైన పరిస్థితి వస్తుంది. మనం ఎంత మంచిగా ఉన్నా ఎంత మౌనంగా ఉన్నా ఎంత ధర్మంగా ఉన్నా కష్టాలు వెంటాడుతూనే ఉంటాయి. అప్పుడు మనకు అనిపిస్తుంది దేవుడు కూడా నా మీద పగబట్టాడా ఆయన ఎందుకు మౌనంగా ఉన్నాడు అని ద్రౌపదికి వస్త్రాపహరణం జరుగుతున్నప్పుడు కృష్ణుడు వెంటనే రాలేదు.

(47:01) కాసేపు మౌనంగా ఉన్నాడు. ఆ మౌనం వెనుక ఉన్న పరమార్థం ఏమిటి? భక్తుడు కష్టాల్లో ఉన్నప్పుడు దేవుడు పాటించే మౌనం ఆ భక్తుడిని ఎలా తీర్చిదిద్దుతుంది అది శిక్షణ లేక పరీక్షణ దేవుడి మౌనాన్ని మనం ఎలా అర్థం చేసుకోవాలి? ఇది చాలా సున్నితమైన మరియు భావోద్వేగంతో కూడిన విషయం. అంతేకాదు మనకు అత్యంత అవమానం జరిగినప్పుడు నలుగురిలో మన పరువు పోయినప్పుడు ఆ విషం లాంటి బాధను పరమశివుడిలా గొంతులో దాచుకొని అమృతాన్ని ఎలా పంచాలి అవమానాన్ని ఆభరణంగా ఎలా మార్చుకోవాలి? ఈ అద్భుతమైన విషాన్ని మింగే విద్య గురించి కృష్ణుడి మౌనంలోని దైవిక రహస్యం గురించి రాబోయే భాగంలో మనం లోతుగా

(47:43) చర్చించుకోబోతున్నాం. ఆ రహస్యం తెలిస్తే ఇక మీ జీవితంలో కన్నీరు ఉండదు కేవలం ఆనంద భాష్పాలు మాత్రమే ఉంటాయి. ద్రౌపది వస్త్రాపహరణం సమయంలో కృష్ణుడు ఎందుకు మౌనంగా ఉన్నాడు? ఈ ప్రశ్న మనందరిని ఎప్పుడో ఒకప్పుడు తొలిచేసే ఉంటుంది. ఆమె కృష్ణ గోవింద అని పిలుస్తున్న ఆపద్బాంధవుడు వెంటనే ఎందుకు రాలేదు దీని వెనుక ఉన్న పరమార్థం మన జీవితానికి ఒక గొప్ప పాఠాన్ని నేర్పుతుంది.

(48:14) ద్రౌపది మొదట తన బలం మీద నమ్మకం ఉంచింది. భర్తలు కాపాడతారని చూసింది. వారు మౌనంగా ఉన్నారు. సభలోని పెద్దలు కాపాడతారని చూసింది. వారు తలదించుకున్నారు. చివరికి తన చేతులతో తన మానాన్ని కాపాడుకోవాలని ప్రయత్నిస్తూనే మరో పక్క కృష్ణుడిని పిలిచింది. అంటే ఆమెలో ఇంకా నేను నా మానాన్ని కాపాడుకోగలను అనే చిన్న అహం లేదా తన ప్రయత్నం మీద నమ్మకం మిగిలే ఉన్నాయి.

(48:42) ఎప్పుడైతే దుస్సాసనుడి బలం ముందు తన బలం సరిపోదని గ్రహించిందో ఇక తన వల్ల ఏమీ కాదని నిశ్చయించుకుందో అప్పుడు రెండు చేతులు గాలిలోకి ఎత్తి హే కృష్ణ నీవే దిక్కు అని పూర్తిగా శరణాగతి చెందింది. సరిగ్గా ఆ క్షణంలో ఆ ఒక్క క్షణంలోనే కృష్ణుడు అక్షయమైన వస్త్రమై వచ్చాడు. దీనిని బట్టి మనకు అర్థమయ్యేది ఏమిటంటే దేవుడి మౌనం మనల్ని పరీక్షించడానికి కాదు మనలోని నేను అనే అహంకారం పూర్తిగా చనిపోవడానికి మనం సమస్యలో ఉన్నప్పుడు సగం మన తెలివితేటలు వాడుతూ మిగతా సగం దేవుడి మీద భారం వేస్తే ఆయన జోక్యం చేసుకోడు.

(49:18) నువ్వు ప్రయత్నిస్తున్నావు కదా కానీ అని మౌనంగా చూస్తుంటాడు. ఎప్పుడైతే మనం నా వల్ల కాదు స్వామి ఇక అంతా నీ ఇష్టం నీవే నడిపించు అని మౌనంగా చేతులఎత్తేస్తామో అప్పుడే ఆయన రంగంలోకి దిగుతాడు. మన ప్రయత్నం ఆగపోయిన చోట దేవుడి అద్భుతం మొదలవుతుంది. కాబట్టి కష్టాలు ఉప్పెనలా ముంచెత్తుతున్నప్పుడు దేవుడు మౌనంగా ఉన్నాడని నిందించకండి.

(49:45) ఆయన మీ పూర్తి శరణాగతి కోసం ఎదురుచూస్తున్నాడు అని గుర్తుంచుకోండి. మీ మనసులోని ఆవేదనను గంధరగోళాన్ని ఆపి నిశశబ్దంగా ఆయన పాదాల మీద పడండి. అప్పుడు ఆ మౌనమే మీకు సమాధానం అవుతుంది. ఆపదలో ఉన్నప్పుడు అరుపుల కంటే ఆర్తితో కూడిన మౌన ప్రార్థన ఆకాశాన్ని త్వరగా చేరుతుంది. ఇక అవమానాల విషయానికి వద్దాం. జీవితంలో మనకు ఎదురయ్యే అతి పెద్ద విషయం అవమానం.

(50:13) నలుగురిలో మన పరుగు తీసినప్పుడు మనల్ని హీనంగా చూసినప్పుడు కలిగే బాధ మరణం కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది. అప్పుడు మనం ఏం చేయాలి తెరిగా తిట్టాలా లేక కుమిలిపోవాలా ఇక్కడ మనం పరమశివుడిని ఆదర్శంగా తీసుకోవాలి. సముద్ర మధనం జరిగినప్పుడు అమృతం కంటే ముందు హాలాహలం విషం వచ్చింది. దేవతలు రాక్షసులు అందరూ పారిపోయారు. కానీ శివుడు ఆ విషాన్ని స్వీకరించాడు.

(50:44) అయితే ఆయన ఆ విషయాన్ని మింగలేదు అలాగని బయటకు ఉమ్మి వేయలేదు. మింగితే తన కడుపులో ఉన్న లోకాలు కాలిపోతాయి. ఉమ్మివేస్తే బయట ఉన్న జీవరాశి చనిపోతుంది. అందుకే ఆ విషాన్ని తన గొంతులోనే నిలిపి ఉంచాడు. అందుకే ఆయన గరలకంకుడు లేదా నీలకంకుడు అయ్యాడు. ఇది మనకు ఒక గొప్ప మౌన విద్యను నేర్పుతుంది. ఎవరైనా మిమ్మల్ని అవమానించినప్పుడు ఆ విషయాన్ని మీ కడుపులోకి తీసుకోకండి అంటే [సంగీతం] ఆ మాటలను మనసులోకి తీసుకుని తరచు తలచుకుంటూ కుమిలిపోకండి.

(51:19) అలా చేస్తే మీరు మానసిక రోగా అవుతారు డిప్రెషన్ లోకి వెళ్తారు. అలాగని ఆ విషయాన్ని వెంటనే బయటకు కక్కకండి అంటే వెంటనే కోపంతో తిరిగ వారిని తిట్టకండి. అలా చేస్తే గొడవలు పెరుగుతాయి మీ స్థాయి దిగజారుతుంది. మరి ఏం చేయాలి శివుడిలాగే ఆ అవమానాన్ని మౌనంగా భరించండి. దాన్ని అక్కడితో ఆపేయండి. మీ గొంతు దాటి అది లోపలికి వెళ్ళకూడదు.

(51:46) పెదవి దాటి బయటకు రాకూడదు. ఆ అవమానాన్ని ఒక శక్తిగా మార్చుకోండి. కురుక్షేత్ర యుద్ధానికి అసలు కారణం ద్రౌపదికి జరిగిన అవమానమే కానీ పాండవులు ఆ అవమానాన్ని వెంటనే కక్కలేదు. 13 సంవత్సరాల పాటు ఆ నిప్పును తమ గుండెల్లో దాచుకున్నారు. ఆ మౌనమే వారి ఆయుధాలకు పదును పెట్టింది. మీరు ఎంత ఎక్కువ కాల మౌనంగా అవమానాన్ని భరిస్తారో మీ విజయం అంత గొప్పగా ఉంటుంది.

(52:13) ఒక విత్తనాన్ని భూమిలో పాతి పెట్టినప్పుడు దాని మీద మట్టి కప్పుతాం. ఆ విత్తనం చీకటిలో మౌనంగా ఒత్తిడిని భరిస్తుంది. నన్ను మట్టిలో కప్పేశారు అని అది ఏడవదు ఆ ఒత్తిడిని భరించి ఆ మట్టిని చీల్చుకొని ఒక మొక్కగా బయటకు వస్తుంది. అదే విత్తనం బయట ఉంటే ఎండిపోతుంది లేదా పక్షులు తినేస్తాయి. మన జీవితం కూడా అంతే మన మీద నిందలు అవమానాలు అనే మట్టి పడుతుందంటే దేవుడు మనల్ని ఒక వృక్షంగా మార్చడానికి సిద్ధం చేస్తున్నాడని అర్థం.

(52:47) ఆ సమయంలో మనం చేయవలసింది మౌనంగా ఎదుగుదల సాధించడం కృష్ణుడు మధురలో జన్మించిన గోకులంలో పెరిగాడు. అక్కడ ఆయన్నను అందరూ గొల్లవాడు అని పిలిచేవారు. శిశుపాలుడు దంతవక్త్రుడు వంటి రాజులు ఆయను ఎంతో చులకన చేశారు. కానీ కృష్ణుడు అవమానాలను చూసి నవ్వుకున్నాడు. ఎందుకంటే ఆయనకు తన స్థాయి ఏంటో తెలుసు ఎవరో ఏదో అన్నంత మాత్రాన మన విలువ తగ్గపోదు.

(53:18) ఒక బంగారు నాణెం బురదలో పడినా దాని విలువ తగ్గదు. దాన్ని కడిగితే మళ్ళీ మెరుస్తుంది. మన మౌనమే ఆ నీళ్ళు శత్రువులను జయించడానికి క్షమ కూడా ఒక మూన యుధమే ఇది వినడానికి కష్టంగా ఉండవచ్చు. మనకు ద్రోహం చేసిన వాడిని క్షమించడమా అనిపిస్తుంది. కానీ క్షమించడం అంటే వాడికి మేలు చేయడం కాదు మన మనసులో ఉన్న బరువును దించుకోవడం మీరు ఒక వ్యక్తిని ద్వేషిస్తున్నంత కాలం ఆ వ్యక్తి మీ భుజాల మీద కూర్చుని ఉంటాడు.

(53:50) మీరు ఎక్కడికి వెళ్ళినా ఆ బరువును మోస్తూనే ఉంటారు. వాడిని క్షమించేశను అని మీరు మనసులో అనుకున్న మరుక్షణం ఆ బరువు దిగిపోతుంది. మీరు తేలిక పడతారు. ఆ ప్రశాంతతే మీకు కొత్త ఆలోచనలను ఇస్తుంది. అయితే క్షమించడం అంటే వాడిని మళ్ళీ నమ్మడం కాదు. పాము కరిస్తే ఆ పామును చంపకుండా వదిలేయవచ్చు కానీ మళ్ళీ ఆ పాముతో ఆడుకోకూడదు. దూరం ఉంచాలి.

(54:19) కృష్ణుడు కోరవులను ద్వేషించలేదు కానీ వారిని నమ్మలేదు. వారి నుండి పాండవులను దూరంగా ఉంచాడు. అదే నిజమైన రాజనీతి మనం ఇప్పటివరకు బయట శత్రువుల గురించి మాట్లాడాం. కానీ కొన్నిసార్లు మనకు మనమే శత్రువుగా మారుతాం. గతంలో మనం చేసిన తప్పులు తీసుకున్న తప్పుడు నిర్ణయాలు మనల్ని వెంటాడుతుంటాయి. అయ్యో అప్పుడు అలా చేసి ఉండకూడదు అనే అపరాధ భావం మనల్ని తినేస్తుంటుంది.

(54:48) దీనికి పరిష్కారం కూడా మౌనమే గతం అనేది చనిపోయిన పాము లాంటిది దాన్ని పట్టుకొని వేలాడటం వృధ కృష్ణుడు గీతలో గతాసునగతాసుం నానుసోచంతి పండితనః అంటాడు అంటే జరగబోయిన దాని గురించి జరగబోయే దాని గురించి పండితులు చింతించరు. గతం ఒక పాన్యం మాత్రమే ఆ పాఠాన్ని నేర్చుకొని [సంగీతం] పుస్తకాన్ని మూసివేయాలి. మౌనంగా ఉండటం అంటే గత ఆలోచనలను ఆపివేయడం వర్తమానంలో జీవించడం మీరు ఎప్పుడైతే ఇప్పుడు ఈ క్షణంలో నేను ఏం చేయగలను అని ఆలోచిస్తారో అప్పుడు మీలోని అంతర్గత శత్రువు ఓడిపోతాడు.

(55:29) మరొక ముఖ్యమైన విషయం మన రహస్యాలను కాపాడుకోవడం చాణక్యుడు కూడా ఇదే చెబుతాడు. నీ ప్రణాళిక ఫలించే వరకు దాన్ని ఎవరికీ చెప్పకు కృష్ణుడు యుద్ధంలో రేపు ఏం చేయబోతున్నాడో ఈరోజు ఎవరికీ చెప్పేవాడు కాదు. చివరికి అర్జునుడికి కూడా కొన్ని విషయాలు చివరి నిమిషంలోనే తెలిసేవి. మనం ఏదైనా మంచి పని మొదలు పెట్టినప్పుడు లేదా ఒక కొత్త వ్యాపారం చేస్తున్నప్పుడు ఉత్సాహంతో అందరికీ చెప్పేస్తాం.

(55:59) అప్పుడు శత్రువుల కన్ను దాని మీద పడుతుంది. లేదా మనమే ఆ మాటల ప్రభావం వల్ల పని చేయడం మానేసి కలలు కనడం మొదలు పెడతాం. పని పూర్తయ్యే వరకు పెదవి విప్పకూడదు. మీ విజయం శబ్దం చేయాలి కానీ మీ ప్రయత్నం శబ్దం చేయకూడదు. కృష్ణుడు పూతనను చంపేటప్పుడు కూడా ఆమె పాలు ఇస్తానంటే మౌనంగా వెళ్లి ఆమె ఒడిలో కూర్చున్నాడు. ఆమె రాక్షసి అని తెలిసిన అరవలేదు.

(56:26) మౌనంగా పాలు తాగుతూనే ఆమె ప్రాణాలను కూడా లాగేసాడు. శత్రువు మన ఇంటికి వచ్చిన మర్యాదగా ఆహ్వానించాలి. ఆ మర్యాద వెనుక మన జాగ్రత్త మన వ్యూహం దాగా ఉండాలి. [సంగీతం] ఇప్పుడు ఒక ఆసక్తికరమైన ప్రశ్న కురుక్షేత్ర యుద్ధం ముగిసింది. పాండవులు గెలిచారు. కానీ ఆ గెలుపు వెనుక ఉన్నది ఎవరు? ఆయుధం పట్టిన అర్జునుడా లేక మౌనంగా రథం నడిపిన కృష్ణుడా విజయం వచ్చాక కృష్ణుడు ఆ ఘనతను తనకు తీసుకోలేదు.

(56:57) ఇదంతా మీ వల్లే జరిగింది కృష్ణ అని పాండవులు అన్నా ఆయన కేవలం చిరునవ్వుతో నేను నిమిత్తమాత్రుడిని అంతా కాల నిర్ణయం అన్నాడు నిజమైన నాయకుడు విజయం వచ్చినప్పుడు వెనుక ఉంటాడు కష్టం వచ్చినప్పుడు ముందు ఉంటాడు. కృష్ణుడు యుద్ధం అయిపోగానే రథం మీద నుండి ముందుగా దిగలేదు. అర్జునుడిని దిగమన్నాడు. అర్జునుడు దిగి దూరంగా వెళ్ళాక కృష్ణుడు దిగాడు ఆయన దిగగానే ఆ రథం భగ్గున మండిపోయింది.

(57:28) అంటే యుద్ధంలో ఆస్త్రాశస్త్రాల వల్ల రథం ఎప్పుడో కాలిపోవాల్సింది. కానీ కృష్ణుడు తన శక్తితో తన మూన యోగంతో దాన్ని కాపాడుతూ వచ్చాడు. పని పూర్తవ్వగానే దాన్ని వదిలేసాడు. మన జీవితంలో కూడా మన శరీరం అనే రథాన్ని నడిపేది ఆ పరమాత్మే మనం విజయాలు సాధించినప్పుడు నేను సాధించాను అని విరవిగకూడదు ఆ శక్తి మనది కాదు మనలో ఉన్న ఆత్మది అని గ్రహించాలి.

(57:57) ఆ కృతజ్ఞత భావమే సాత్విక మౌనం విజయం వచ్చినప్పుడు ఎగిరి గంతేయడం ఓటమి వచ్చినప్పుడు కుంగపోవడం అజ్ఞానుల లక్షణం రెండింటిని సమంగా స్వీకరించడం యోగుల లక్షణం ఈ కథనంలో మనం చివరి అంకానికి చేరుకుంటున్నాం. శత్రువులను జయించాం కుట్రలను ఛేదించాం అవమానాలను దిగమింగాం కానీ ఇంకా ఒక్కటి మిగిలి ఉంది. [సంగీతం] అదే కర్మ. మనం చేసిన కర్మలు మనల్ని వెంటాడుతున్నప్పుడు వాటిని మౌనంతో ఎలా దగ్దం చేయాలి కృష్ణుడు తన చేతిలో ఎప్పుడు మురళిని ఫ్లూట్ ఎందుకు ఉంచుకుంటాడు ఆ మురళికి మౌనానికి ఉన్న సంబంధం ఏమిటి ఆ వెదురు కర్ర లోపల ఖాళీగా ఉంటుంది. అంటే దానికి సొంతగా ఏ గర్వం ఏ

(58:43) ఆలోచన లేదు. అందుకే కృష్ణుడు దాన్ని తన పెదవులకు ఆనించుకుని అందులో నుండి అద్భుతమైన సంగీతాన్ని పలికిస్తాడు. మనం కూడా ఆ మురళి మనసును ఖాళీగా మౌనంగా ఉంచుకుంటే భగవంతుడు మన ద్వారా తన కార్యాన్ని నెరవేరుస్తాడు. అప్పుడు ఇక మనకు శత్రువులే ఉండరు అందరూ మిత్రులే అవుతారు. తదుపరి మరియు చివరి భాగంలో ఈ మురళి రహస్యం గురించి మరియు మన నిత్య జీవితంలో అంటే ఆఫీసులో ఇంట్లో సమాజంలో ఈ కృష్ణ నీతిని ఎలా ఆచరణలో పెట్టాలో కొన్ని ప్రాక్టికల్ చిట్కాలు తెలుసుకుందాం.

(59:20) అలాగే కృష్ణుడు చెప్పిన మోన వ్రతం వల్ల మన ఆరోగ్యానికి మన ఆయుష్యుకు కలిగే లాభాలు ఏంటో కూడా చూద్దాం. ఆఖరిగా కృష్ణుడు ఈ లోకాన్ని వదిలి వెళ్ళేటప్పుడు పాటించిన అంతిమ మౌనం మనకు మరణం పట్ల భయాన్ని ఎలా పోగొడుతుందో తెలుసుకని ఈ అద్భుతమైన ప్రయాణాన్ని ముగిద్దాం. ఇది మన ప్రయాణంలో చివరి మజిలి కృష్ణుడి చేతిలో ఎప్పుడు ఉండే ఆ వెదురు పిల్లన గ్రోవి మురళి మనకు ఒక గొప్ప జీవన సత్యాన్ని నిశశబ్ధంగా బోధిస్తోంది.

(59:51) మీరు ఎప్పుడైనా గమనించారా వెదురు కర్ర లోపల ఏమీ ఉండదు అది బోలుగా ఉంటుంది. దానికి సొంతగా ఏ స్వరము లేదు ఏ అహంకారము లేదు. నేను పాడుతున్నాను అనే గర్వం దానికి అస్సలు ఉండదు. అది పూర్తిగా తనను తాను కృష్ణుడికి అర్పించుకుంది. అంతేకాదు ఆ వెదురు మురళిగా మారడానికి ఎంతో నొప్పిని భరించింది. తన ఒంటిపై రంధ్రాలు చేయించుకుంది.

(1:00:17) మన జీవితంలో వచ్చే కష్టాలు కూడా ఆ రంధ్రాల లాంటివే మనం ఆ కష్టాలను చూసి భయపడకూడదు. ఆ రంధ్రాల నుండే భగవంతుడు జీవన సంగీతాన్ని పలికిస్తాడు. మనం ఎప్పుడైతే మన మనసులోని ఆలోచనలను అహంకారాన్ని కోరికలను ఖాళీ చేసి ఆ మురళి మౌనంగా మారుతామో అప్పుడు ఆ పరమాత్మ మన ద్వారా తన కార్యాలను నిర్వహిస్తాడు. అప్పుడు మన జీవితం ఒక మధురమైన గీతంలా మారుతుంది.

(1:00:46) మనకు శత్రువులు ఎందుకు ఉంటారు నేను నాది అనే భావన ఉన్నంతవరకే శత్రువు ఉంటాడు. ఈ ఇల్లు నాది ఈ పదవి నాది ఈ గౌరవం నాది అనుకున్నప్పుడు దానికి ఎవరైనా పోటి వస్తే వారు శత్రువులుగా కనిపిస్తారు. కానీ మురళిలా [సంగీతం] నాది ఏమీ లేదు అంతా నీదే అనుకున్నప్పుడు ఇక పోటీ ఎక్కడ ఉంటుంది శత్రువు ఎక్కడ ఉంటాడు ఇదే కృష్ణుడు చెప్పిన సంపూర్ణ శరణాగతి తత్వం.

(1:01:13) మౌనం అంటే మాటలు ఆపేయడం మాత్రమే కాదు ఈ నాది అనే భావనను వదిలేయడం. ఇప్పుడు మనం ఈ కృష్ణ తత్వాన్ని మన దైనందిన జీవితంలో అంటే కలియుగ కురుక్షేత్రంలో ఎలా ఉపయోగించాలో కొన్ని ఆచరణాత్మక విషయాలు మాట్లాడుకుందాం. మనం పని చేసే చోట అది కార్యాలయం కావచ్చు లేదా వ్యాపారం కావచ్చు మనకు నచ్చిన వారు మనల్ని ఇబ్బంది పెట్టే వారు తప్పకుండా ఉంటారు.

(1:01:40) ఉదాహరణకు మీపై అధికారి అందరి ముందు మిమ్మల్ని అకారణంగా తిట్టాడు అనుకుందాం. అప్పుడు మీలో కోపం కట్టలు తెంచుకోవడం సహజం. కానీ ఆ క్షణమే అసలైన పరీక్ష. ఆ సమయంలో మీరు ఒక్క నిమిషం మౌనంగా ఉండండి. ఎదుటి వ్యక్తి కోపంతో అరుస్తున్నప్పుడు వారి నాడి మండలం మొత్తం వేడెక్కిపోతుంది. వారి శక్తి వృధ [సంగీతం] అవుతుంది. మీరు మౌనంగా స్థిరంగా వారి కళ్ళలోకి చూస్తూ నిలబడితే వారి కోపం వారి మీదే పనిచేస్తుంది.

(1:02:08) కాసేపటికి వారే అలసిపోయి ఆగిపోతారు. పైగా మీరు ఏమి మాట్లాడలేదు కాబట్టి ఆ తర్వాత మిమ్మల్ని నిందించడానికి వారి దగ్గర ఏ సాక్ష్యము ఉండదు. నువ్వు నన్ను ఎందుకు తిట్టావు అని అడగడానికి కూడా వారికి అవకాశం ఉండదు. మీ మౌనం వారికి ఒక అద్దంలా మారి వారి వికార రూపాన్ని వారికే చూపిస్తుంది. అలాగే కుటుంబంలో భార్యా భర్తల మధ్య లేదా తల్లిదండ్రులు పిల్లల మధ్య గొడవలు రావడం సహజం.

(1:02:38) ఒక చిన్న మాట పెద్ద వాగ్వాదానికి అది మనస్పర్ధలకు దారి తీస్తుంది. నువ్వు ఇలా అన్నావు అంటే నువ్వు అలా అన్నావు అని గొడవ పెరుగుతూనే ఉంటుంది. ఆ సమయంలో ఎవరో ఒకరు మౌన వ్రతం పాటించాలి. అవతలి వారు ఎంత రెచ్చగొట్టినా ఒక ఐదు నిమిషాలు నోరు తెరవకండి. ఆ ఐదు నిమిషాల మౌనం మీ బంధాన్ని కాపాడుతుంది. గొడవ సద్దమని గాక ఇద్దరూ ప్రశాంతంగా ఉన్నప్పుడు మాట్లాడితే సమస్య పరిష్కారం అవుతుంది.

(1:03:07) కోపంలో తీసుకున్న నిర్ణయాలు కోపంలో అన్న మాటలు జీవితాంతం గాయాలను మిగిల్చేస్తాయి. మౌనం ఆ గాయాలు కాకుండా కాపాడుతుంది. మరొక ముఖ్యమైన విషయం అవకాశం ఇవ్వడం మనం ఎప్పుడూ ఎదుటివారు చెప్పేది పూర్తిగా వినం. వారు సగం చెప్పగానే మనం అడ్డుపడి మన అభిప్రాయం చెప్పేస్తాం. ఇది చాలా పెద్ద తప్పు కృష్ణుడు అర్జునుడి సందేహాలని తీరేవరకు గంటల తరబడి మౌనంగా విన్నాడు.

(1:03:36) వినడం ఒక గొప్ప కళ. మీరు ఎప్పుడైతే ఎదుటి వ్యక్తి చెప్పేది పూర్తిగా శ్రద్ధగా వింటారో అప్పుడే వారి మనసులో మీకు ఒక ప్రత్యేక స్థానం ఏర్పడుతుంది. నన్ను అర్థం చేసుకునే వారు ఉన్నారు అనే భావన వారికి కలుగుతుంది. దీనివల్ల శత్రువులు కూడా మిత్రులుగా మారుతారు. మౌనం వల్ల మన ఆరోగ్యానికి కలిగే మేలు అంతా ఇంతా కాదు. ఆయుర్వేదం ప్రకారం మనం మాట్లాడేటప్పుడు మన శరీరంలోని వాక్ శక్తి ఖర్చవుతుంది.

(1:04:05) ఇది అగ్ని తత్వానికి సంబంధించినది. ఎక్కువగా మాట్లాడేవారు త్వరగా అలసిపోతారు వారిలో ఏకాగ్రత తగ్గుతుంది. ఎవరైతే మితంగా మాట్లాడతారో లేదా రోజులో కొంత సమయం మౌనంగా ఉంటారో వారిలో ఓజస్సు పెరుగుతుంది. వారి ముఖంలో ఒక రకమైన తేజస్సు వస్తుంది. ఋషులు మునులు అంత తేజోవంతంగా ఉండటానికి కారణం వారి మౌనమే. మీరు గమనించండి గొప్ప గొప్ప నాయకులు సాధువులు చాలా తక్కువగా నెమ్మదిగా మాట్లాడతారు. వారి మాటలకు విలువ ఉంటుంది.

(1:04:37) ఎందుకంటే వారు మూనలో శక్తిని కూడగట్టుకొని దాన్ని మాటల రూపంలో వదులుతారు. అది తూటాలా పనిచేస్తుంది. అదే పనికి రాని విషయాలు వాగుతూ ఉంటే మన మాటకు విలువ ఉండదు. మన శక్తి కూడా వృధ అవుతుంది. కాబట్టి రోజులో కనీసం ఒక గంట అయినా ఫోన్ పక్కన పెట్టి ఎవరితోనూ మాట్లాడకుండా ప్రకృతితోనో లేదా దైవంతోనో గడపండి. ఆ సమయంలో మీ మెదడు రీచార్జ్ అవుతుంది.

(1:05:05) ఇప్పుడు మనం కృష్ణుడి జీవితంలోని చివరి అంకానికి అత్యంత కీలకమైన భట్టానికి వచ్చాం. అదే మోసల పర్వం కురుక్షేత్ర యుద్ధం ముగిసి 36 [సంగీతం] సంవత్సరాలు గడిచాయి. గాంధారి శాపం ఫలించే సమయం వచ్చింది. సొంతవారైన యాదవులు మత్తులో మునిగి ఒకరినొకరు చంపుకోవడం మొదలు పెట్టారు. సముద్రపు ఒడ్డున పెరిగిన తుంగ గడ్డిని పీకి దాన్నే ఆయుధాలుగా మార్చుకొని ఒకరిని ఒకరు నరుక్కుంటున్నారు.

(1:05:33) ప్రద్యుమ్నుడు సాత్యకి వంటి మహాయోధులు కళ్ళ ముందే చనిపోతున్నారు. ఆ సమయంలో కృష్ణుడు ఏం చేశాడు ఆయన తలచుకుంటే ఆ గొడవను ఒక్క క్షణంలో ఆపేయలేడా చనిపోయిన వారిని బతికించలేడా అందరిని రక్షించలేడా ఖచ్చితంగా చేయగలడు కానీ కృష్ణుడు అలా చేయలేదు. ఒక రాయి మీద కూర్చుని మౌనంగా ఆ వినాశనాన్ని చూస్తూ ఉండిపోయాడు. ఎందుకంటే అది కాల నిర్ణయం.

(1:06:04) భూమి భారం తగ్గించడానికి వచ్చిన ఆయన కార్యం ముగసింది. తన వంశం కూడా నాశనం కావడం విధి అని ఆయనకు తెలుసు ఇదే సాక్షి భావం యొక్క పరాకాష్ట తన కళ్ళ ముందే తన కొడుకులు మనవలు బంధువులు చనిపోతున్న కృష్ణుడు చలించలేదు. కన్నీరు పెట్టలేదు కేవలం సాక్షిగా చూశాడు. ఎందుకంటే పుట్టుక చావు అనేవి సృష్టి ధర్మాలు అని ఆత్మకు చావు లేదని ఆయనకు పూర్తిగా తెలుసు.

(1:06:32) మనం కూడా జీవితంలో మనకు అత్యంత ఇష్టమైన వాటిని కోల్పోయినప్పుడు లేదా ఆత్మీయులు దూరమైనప్పుడు ఆ దుఃఖకాన్ని దిగమింగుకొని కృష్ణుడిలా సాక్షిగా నిలబడగలగాలి. అది చాలా కష్టం కానీ అదే నిజమైన ధ్యానం చివరికి బలరాముడు కూడా శరీరాన్ని వదిలేస్తాడు. కృష్ణుడు అడవిలో ఒక చెట్టు కింద కాలు మీద కాలు వేసుకుని విశ్రాంతి తీసుకుంటుంటాడు.

(1:06:58) అప్పుడు జర అనే ఒక వేటగాడు దూరం నుండి కృష్ణుడి కాలును చూసి అది జింక ముఖం అనుకొని బాణం వేస్తాడు. ఆ బాణం కృష్ణుడి పాదానికి తగులుతుంది. వేటగాడు దగ్గరకు వచ్చి చూసి తాను దేవుడిని కొట్టానని తెలుసుకని భయంతో వణకిపోతూ కాళ్ళ మీద పడతాడు. నన్ను క్షమించు స్వామి తెలియక తప్పు చేశాను నన్ను శిక్షించు అని ఏడుస్తాడు.

(1:07:23) అప్పుడు కృష్ణుడు ఆ వేటగాడిని కోపడలేదు. చిరునవ్వుతో అతన్ని లేవదీసి భయపడకు ఇది నీ తప్పు కాదు ఇది ముందే నిర్ణయించబడింది. త్రేతా యుగంలో నేను రాముడిగా ఉన్నప్పుడు వాలిని చెట్టు చాటు నుండి చంపాను. ఆ వాలి ఇప్పుడు నువ్వుగా పుట్టావు ఆ కర్మను నేను ఇప్పుడు అనుభవిస్తున్నాను అని చెబుతాడు. చూసారా మరణం ముంచుకొస్తున్న సమయంలో కూడా కృష్ణుడు ఎంత ప్రశాంతంగా ఎంత మౌనంగా కర్మ సిద్ధాంతాన్ని వివరించాడో సాధారణ మనిషి అయితే ఆ నొప్పికి విలవిలలాడుతూ డాక్టర్ల కోసం సహాయం కోసం అరుస్తాడు.

(1:08:00) కానీ కృష్ణుడు ఆ నొప్పిని మౌనంగా స్వీకరించాడు. తన శరీరాన్ని వదిలివేయడానికి సిద్ధమయ్యాడు. ఆకాశం నుండి దేవతలు వచ్చారు పుష్ప వర్షం కురిపించారు. కానీ కృష్ణుడు నిశశబ్దంగా ఒక జ్యోతి ఆరిపోయినట్లుగా తన భౌతిక శరీరాన్ని వదిలి వైకుంఠానికి వెళ్ళిపోయాడు. [సంగీతం] ఆయన వెళ్ళిపోగానే సముద్రం ఉప్పొంగి ద్వారక నగరాన్ని తనలో కలిపేసుకుంది.

(1:08:25) అంతా జలమయం అంతా నిశశబ్దం. కృష్ణుడి జీవితం ఒక ఉత్సవం అయితే ఆయన మరణం ఒక నిశశబ్ద సందేశం. మనం ఈ లోకానికి వచ్చినప్పుడు ఏడ్చుకుంటూ వస్తాం. అందరూ నవ్వుతూ స్వాగతం పలుకుతారు. కానీ మనం వెళ్లేటప్పుడు మనం నవ్వుతూ ప్రశాంతంగా వెళ్ళాలి లోకం మనకోసం కన్నీరు పెట్టాలి. అటువంటి స్థితి రావాలంటే జీవితాంతం ధర్మాన్ని ఆచరించాలి మౌనాన్ని పాటించాలి.

(1:08:52) శత్రువులను జయించడం అంటే వారిని చంపడం కాదు మనలోని మృత్యు భయాన్ని చంపడం మనలోని అజ్ఞానాన్ని చంపడం కృష్ణుడు చెప్పిన మౌనం పెరికివాడి మౌనం కాదు అది యోగ మౌనం అది సముద్రం అంత లోతైనది ఆకాశం అంత విస్తృతమైనది. మీరు ఎప్పుడైతే ఆ మౌనాన్ని రుచి చూస్తారో ఇక మీకు ఈ ప్రపంచంలో ఏది కష్టంగా అనిపించదు. శత్రువుల తిట్లు మీకు ఆశీర్వాదాలుగా వినిపిస్తాయి.

(1:09:20) కష్టాలు మీకు పరీక్షలుగా కనిపిస్తాయి. ప్రతి అడుగులోనూ మీకు కృష్ణుడే తోడుగా కనిపిస్తాడు. కాబట్టి మిత్రులారా ఇప్పటి నుండి చిన్న చిన్న విషయాలకు ఆవేశపడకండి. ఎవరైనా మిమ్మల్ని రెచ్చగొడితే ఒక చిరునవ్వు నవ్వి మౌనంగా ఉండిపోండి. ఆ మౌనంలో ఉన్న శక్తిని గమనించండి. రోజుకు కొద్దిసేపు మీ అంతరాత్మతో మాట్లాడండి. మీ సమస్యలన్నింటికీ పరిష్కారం మీలోనే ఉంది.

(1:09:47) బయట వెతకకండి. కృష్ణుడు కురుక్షేత్రంలో రథం తోలినట్లు మీ జీవిత రథాన్ని కూడా ఆయనే నడిపిస్తాడు. కేవలం పగ్గాలు ఆయనకు అందించి మీరు వెనుక సీట్లో ప్రశాంతంగా కూర్చోండి. ఈ సుదీర్ఘ ప్రయాణంలో నాతో పాటు నడిచినందుకు మీకు ధన్యవాదాలు. కృష్ణుడు చెప్పిన ఈ మౌన రహస్యం మీ జీవితంలో కొత్త వెలుగును నింపుతుందని ఆశిస్తున్నాను. ఈ కథనం మీకు నిజంగా నచ్చితే మీ హృదయాన్ని కదిలించినట్లయితే దయచేసి ఈ వీడియోను లైక్ చేసి మీ అభిమానాన్ని తెలియజేయండి.

(1:10:20) మీరు కూడా మీ జీవితంలో ఎప్పుడైనా మౌనంగా ఉండి విజయం సాధించారా? లేదా ఇకపై మౌన వ్రతం పాటించాలనుకుంటున్నారా? మీ అనుభవాలను, అభిప్రాయాలను కింద కామెంట్ రూపంలో తెలియజేయండి. జై శ్రీకృష్ణ. అని ఒక్కసారి మనస్ఫూర్తిగా కామెంట్ చేయండి. అది మాకు ఎంతో శక్తిని ఇస్తుంది. ఇలాంటి మరెన్నో అద్భుతమైన ఆధ్యాత్మిక రహస్యాలను ధార్మిక విషయాలను తెలుసుకోవడానికి మన సనాతన ధర్మాన్ని కాపాడుకోవడానికి మా ఛానల్ కు తప్పకుండా సభ్యత్వం తీసుకోండి.

(1:10:52) పక్కనే ఉన్న గంట సింబల్ నొక్కడం మర్చిపోకండి. దానివల్ల మా తదుపరి వీడియోలు మీకు వెంటనే తెలుస్తాయి. మరొక అద్భుతమైన వీడియోతో మళ్ళీ కలుద్దాం. అంతవరకు సెలవు సర్వం శ్రీకృష్ణార్పణమస్తు లోకా సమస్త సుఖినో భవంతు ఓం శాంతినః శాంతినః శాంతినః